जानी राखे राम्रो ( Amazing but Useless Facts )

@ ईंग्लिश शब्द "queue" मात्र एउटा ईंग्लिश शब्द हो जसको last को ४ वटा अक्षर हटाइदिए पनि same pronounced हुन्छ ।
@ ईंग्लिश शब्दहरु मध्य "set" शब्दको सबैभन्दा धेरै परिभाषा हुन्छ ।
@ ईंग्लिशमा "French kiss" भनेर जुन शब्द चिनिन्छ त्यही शब्द फ्रान्समा "English kiss" भनेर चिनिन्छ ।
@ Alphabetical order मा भनेको सबै भन्दा लामो ईंग्लिश शब्द "Almost" हो ।
@ Vowel बिनाको लामो शब्द "Rhythm" हो ।
@ साङ्ग्ला आफ्नो टाउको काटिए पनि धेरै हप्ता सम्म बाँच्न सक्छ ।
@ मानवको thigh को हाड्डी concrete भन्दा पनि बलियो हुन्छ ।
@ आफ्नो साँस आँफैले रोकेर आफुले आँफैलाई मार्न असम्भब छ ।

@ Iceland मा कुकुर पाल्नु कानुनको खिलाफ मानिन्छ ।
@ मानिसको मुटुको धुकधुकी एक दिनमा १,००,००० पल्ट धड्किन्छ ।
@ University of London मा गरिने सबै important meeting हरुमा "Jermy Bentham" को कँकाल (skeleton) को उपस्थिती गराइन्छ ।
@ दाँया हाते मानिस average मा बाँया हाते मानिसहरु भन्दा ९ बर्ष बढी बाँच्छन ।
@ हातीनै यस्तो जिव हो जो कहिले पनि उफ्रन सक्दैन ।
@ मानिसको शरीरको सबै हड्डीहरु मध्य एक Quarter हड्डी उसको खुट्टामा नै हुन्छ ।
@ हरेक मानिसको finger प्रिन्ट फरक फरक भए जस्तै जिब्रोको प्रिन्ट पनि फरक फरक हुन्छ ।
@ हातको नङ खुट्टाको नङ भन्दा ४ गुणा छिटो बढ्छ ।
@ महिलाहरु पुरुषहरुको तुलनामा धेरै आँखा झिम्काउछन ।
@ महनै एउटा यस्तो खानेकुरा हो जुन खानाले शरीरलाई केही हानी हुँदैन ।
@ कलर नमिसाउने हो भने coca-cola हरियो हुन्थ्यो ।
@ हातीको मुटु एक मिनेटमा लगभग ३०० पल्ट धड्कन्छ ।
@ संसारमा मानिसहरुको मृत्‍यु सर्पले टोकेर भन्दा माहुरीले टोकेर हुने गरेको छ ।
@ धेरै मानिसहरुलाई अरु खाना बाट बन्दा गाईको दुधले एलर्जी भएको पाईन्छ ।
@ उडेको बालुवाबाट रक्षा गर्ने उँटको ३ वटा परेला हुन्छ ।
@ गधाको आँखा टाउकोमा यस्तो स्थानमा छ जहाँ बाट उसले आफ्नो चारैवोटा खुट्टा एकै पल्ट देख्न सक्छ ।
@ संयुक्त राष्ट्र सँघको ६ वटा अधिकारिक भाषाहरु English, French, Arabic, Chinese, Russian र Spanish हो ।
@ देउताको नाम बाट नजुराइएको एउटै planet प्रिथिबी (Earth) हो ।
@ हामी जन्मिदा हार्मो शरीरमा ३०० प्रकारका हड्डी हुन्छन तर जब हामी बयस्क हुन्छौ तब मात्र २०६ प्रकारमा झर्छौ ।
@ डोल्फिनहरु एउटा आँखा खुल्ला राखेर सुत्छन ।
@ आँखा नचिम्लिकन हाँछ्च्यु गर्न असम्भब छ ।
@ कुखुरा सबै भन्दा धेरै १३ सेकेण्ड सम्म उडेको रेकर्ड छ ।
@ उल्लुनै यस्तो चरा हो जसले निलो कलर देखन सक्छ ।
@ जिराफले आफ्नो २१ इन्च लामो जिब्रोले आफ्नो कान आँफै सफा गर्न सक्छ ।
@ मानिस दिनमा लगभग १० पल्ट हास्ने गर्छ ।
@ Ostrich को आँखा उसको दिमाग भन्दा ठुलो हुन्छ ।

गौतम बुद्

गौतम बुद्
जन्म c. ५६३ ई.पू.
लुम्बिनी,नेपाल
मृत्यु c. ४८३ ई.पू.(उमेर ८०) वा ४११ र ४०० ई.पू.
कुशिनगर, भारत
जातियता शाक्य

प्रशिद्धि बौद्ध धर्मका प्रवर्तक
अग्रज कस्यप बुद्ध
उत्तराधिकारी मैत्रेय बुद्ध


भगवान गौतम बुद्ध
भगवान गौतम बुद्ध बौद्ध धर्मका प्रणेता हुन । अधिकांश बौद्ध परम्पराले उनीलाई हाम्रो कल्पका एक सम्यक सम्बुद्धको रूपमा मान्दछन । बुद्ध भन्नाले बोधिप्राप्त वा अन्तिम सत्यको साक्षात्कार गरेको महामानव बुझिन्छ । बुद्ध कहलाइनु अघि यिनको नाम सिद्धार्थ गौतम थियो । उनलाई शाक्य मुनि गौतम बुद्ध पनि भनिन्छ ।
गौतम बुद्धको जन्म र मृत्यु कहिले भयो भनी यकीनका साथ भन्न नसकिए पनि बीसौं शताब्दिका धेरैजसो इतिहासकारहरु उनको जीवनकाल् ५६३ ईशापूर्व देखि ४८३ ईशापूर्व रहेको भन्ने कुरामा एकमत देखिन्छन् ।[१] पछिल्लो समयमा भएका अनुसन्धान अनुसार उनको मृत्यु ४८६ देखि ४८३ ईशापूर्वको वीचमा रहेको मानिएको छ।[२] तथापि गौतम बुद्धको जन्म बैशाख शुक्ल पूर्णिमाको दिन हाल नेपालको सीमाभित्र पर्ने रुपन्देही जिल्लाको लुम्बिनी भन्ने ठाउँमा भएको थियो भन्ने कुरामा दुईमत छैन।[३] उनले आफ्नो जीवनकालको पहिलो २९ वर्ष पिताद्वारा प्रदत्त राजसी सुखमा बिताए। तर पनि उनी सदा संसारमा व्याप्त दु:खको कारण र त्यसको निवारण के होला भनी चिन्तित रहन्थे। यही दु:ख निवारणको सत्यमार्ग पत्ता लगाउने उद्देश्यले २९ वर्षको उमेरमा गृहत्याग गरी सिद्धार्थ भारतको विभिन्न ठाउँमा सात वर्षसम्म कष्टदायक तपस्या गर्दै हिंडे। अन्तत: कष्टदायक मार्गले सत्यको प्राप्ति हुन सक्दैन भन्ने महशुस गरी मध्यमार्गको अवलम्बन गर्ने अठोट गरे। बोधगया भन्ने ठाउँमा एक बृक्षको मुनि अधिष्ठानपूर्वक ध्यान गर्दा गर्दै उनलाई सम्यक सम्वोधि प्राप्त भयो र उनी सम्यक सम्बुद्ध कहलाइए। त्यसपछि शेष ४५ वर्षसम्म उनी भारतवर्षका विभिन्न ठाउं पुगी दु:ख निवारण सम्वन्धी आफूलाई प्राप्त महाज्ञान बाँड्न रातदिन लागिपरे।
विषयसूची [लुकाउने]
१ जन्म र बाल्यकाल
२ पारिवारिक जीवन
३ बैराग्य
४ तपस्या र बुद्धत्त्व
५ बुद्धका शिक्षा
६ धार्मिक सिद्धान्त
७ निर्वाण
८ बुद्धको ख्याती
९ भगवानको रूपमा गौतम बुद्ध
९.१ यो पनि हेर्नुहोस्
१० बाह्य लिङ्कहरू
११ सन्दर्भ सामाग्रीहरू
[सम्पादन गर्ने]जन्म र बाल्यकाल



बुद्धको जन्म भएको शीला, लुम्बिनी[४].


रानी मायादेवी कुमार सिध्दार्थलाई जन्म दिदै
सिद्धार्थ गौतमका बाबु सुद्धोदन तत्कालिन तिलौराकोट राज्यमा शाक्य बंशका राजा थिए। यिनकी आमाको नाम मायादेवी थियो। भनिन्छ रानी मायादेवी आफ्नो माइत देवदह जाने क्रममा बाटोमा पर्ने लुम्बिनी भन्ने ठाउँमा पुग्दा प्रसव व्यथाले भेटेपछि आरामका लागि बसिन्। त्यहीँ उनलाई पुष्करिणी सरोवरको किनारमा एउटा रूखको फेदमा सुस्ताउँदै गर्दा बालक सिद्धार्थको जन्म भएको थियो।
[सम्पादन गर्ने]पारिवारिक जीवन

सामान्य राजकुमारको झैं यिनको पनि उमेर पुगेपछि यशोधरा नामकी युवती सँग विवाह भएको थियो। यशोधराबाट राहुल नामका एक पुत्रको पनि जन्म भएको थियो। गौतम बुद्ध युवा छँदै बिरूढक नामका एक राजासित यिनले युद्ध पनि लडेको इतिहासले बताउँछ।
[सम्पादन गर्ने]बैराग्य

बाल्यकालदेखि नै गम्भीर स्वभावका सिद्धार्थ गौतमलाई हरेक कुराले चिन्तनशील बनाउँथ्यो। दैनिकीकै क्रममा उनले बुढो, रोगी मानिसलाई देखे। उनले मानिस मरेको पनि देखे । यसबाट उनमा बैराग्य पैदा भयो। मानिस के कारणले रोगी हुन्छ? के कारणले बुढो हुन्छ? र के कारणले मर्छ? भन्ने प्रश्नले उनलाई बैरागी बनायो । यीनै प्रश्नको समाधान खोज्न बाबूको उत्तराधिकारमा आउने आफ्नो राज्यको समेत पर्वाह नगरी २९ बर्षको उमेर् मा उनी एकदिन राती सुटुक्क दरवार छोडेर निस्किए ।
[सम्पादन गर्ने]तपस्या र बुद्धत्त्व

बैराग्यका कारण विभिन्न ठाउँमा भौंतारिँदै सिद्धार्थ गौतम भारतको बोधगया पुगेर त्यहाँ तपस्या गरेको इतिहासले देखाउँछ ।
[सम्पादन गर्ने]बुद्धका शिक्षा

बुद्धत्त्व प्राप्त गरिसकेपछि बैशाख शुक्ल पूर्णिमाको दिन भगवान् गौतम बुद्धले पहिलोपटक भारतको सारनाथमा उपदेश दिएका थिए। यो ठाउँ हाल भारतको बनारस क्षेत्रमा पर्दछ।
बुद्धले आफ्ना शिक्षालाई धम्म-विनय भन्ने नाम दिए। विनय भन्नाले भिक्षुहरूका लागि बनाईएको नियमहरूको संग्रह बुझिन्छ भन्ने धम्म भन्नाले दु:खमुक्तिका लागि भिक्षु र गृहस्थ सबैका लागि बुद्धले दिएका शिक्षा भन्ने बुझिन्छ। बुद्धका लगभग सारा शिक्षा र उपदेशलाई त्रिपिटकको रूपमा संग्रहित गरिएको छ जसमा बुद्धका ८२,००० र उनका प्रमुख शिष्यहरूका २००० गरी ८४,००० सुत्र संग्रहित छ्न्।
बुद्धले दु:खमुक्तिसंग सरोकार नराख्ने दार्शनिक प्रश्नहरूलाई महत्व दिदैंनथे। उनी भन्दथे, "भिक्षुहरू म दुई कुरा मात्र सिकाउंछु: दु:ख र दु:खमुक्तिको उपाय।" बुद्धको प्रयोगत्मक् शिक्षालाई ३ किसिमले वर्गिकरण गर्ने चलन छ: शील, समधि र पज्ञा। शीलको जगमा रहेर ध्यानद्वारा समधि पुष्ट गर्दै पज्ञा उत्पन्न् गराउन सकेमा नै दु:खमुक्तिको अवस्था निर्वाणको साक्षात्कार गर्न सकिन्छ भन्ने उनको मूल शिक्षा हो। शील, समधि र पज्ञाको मार्गमा पुष्ट हुने क्रममा चार आर्यसत्यलाई पूर्णरूपले बुझ्दै जान सकिन्छ। चार आर्यसत्यहरू यस प्रकार छन्:
दु:ख सत्य: दु:ख छ भन्ने कुरा र यसको अवस्थाको बोध
दु:खको कारण सत्य: दु:खको कारण आसक्ति र अन्तत: अविद्या हो भन्ने बोध
दु:खको निवारण सत्य: दु:खको अन्त्य छ भन्ने कुरा र यसको साक्षात्कार
दु:खको निवारणको मार्ग सत्य: दु:खको निवारण गर्ने आर्य अष्टांगिक मार्गको बोध र यसको पालना। आर्य अष्टांगिक मार्गलाई शील, समधि र पज्ञाको रूपमा पनि वर्गिकरण गर्ने गरिन्छ।
[सम्पादन गर्ने]धार्मिक सिद्धान्त

बुद्धम् शरणम् गच्छामि = बुद्धको शरणमा जान्छु।
धम्मम् शरणम् गच्छामि = धर्मको शरणमा जान्छु।
संघम् शरणम् गच्छामि = संघको शरणमा जान्छु।
[सम्पादन गर्ने]निर्वाण

भारतको कुशीनगरमा ईशापूर्व ४८३को बैशाख शुक्ल पूर्णिमाको दिन नै बुद्धले निर्वाण प्राप्त गरेका थिए।
[सम्पादन गर्ने]बुद्धको ख्याती

बुद्धको ख्याती हाल विश्वभर फैलिएको छ।
[सम्पादन गर्ने]भगवानको रूपमा गौतम बुद्ध

गौतम बुद्धलाई हिन्दू धर्मावलम्बी र बौद्ध धर्मावलम्बी हरूले आफ्ना प्रमुख देवताको रूपमा पूजा गर्दछन्।
गौतम बुद्धलाई एसियाका तारा पनि भनिन्छ ।

लोक सेवा आयोग

• 1.डा फुहररले लुम्बिनीको उत्खनन् गरेपछि १ डिसेम्बर १८९६ मा भगवान गौतम बुद्धको जन्म लुम्बिनीमा भएको पत्ता लागेको थियो।
• 2.लिच्छवीकालमा राजकीय भाषा संस्कृत थियो।
• 3.हात्ती पोलो खेलमा एक टिममा ४ जना खेलाडी हुन्छन्। यस खेलकोको विश्वकप नेपालमा (चितवनको सौराहामा) हुने गर्छ।
• 4.गोहीले मुखभन्दा बाहिर जीभ्रो निकाल्न सक्दैन।
• 5.गंगटोको दाँत पेटमा हुन्छ भनें मिनोज माछाको दाँत घाँटीमा हुन्छ।
• 6.धनुषा, भक्तपुर र बार
  ा जिल्लामा एउटा पनि कारागार छैन।
• 7.इकेवाना शब्द फूलको उत्पादन, सजावट, प्रदर्शनी र बिक्री सँग सम्बन्धित छ। इकेवाना शब्द जापानी शब्द हो ।
• 8.नेपाली र रसियन दुवै भाषाका वर्णमालामा बराबर ३६-३६ अक्षर रहेका छन्। यी दुवै भाषामा अक्षरको लेखाई र उच्चारण एउटै हुन्छ।
• 9.आफ्नो पनाति राजा हुन्जेलसम्म बाँच्ने राजा श्री ५ राजेन्द्र हुन्।
• 10.राजा अंशुवर्माले ‘शब्द विद्या’ नामक ग्रन्थको रचना गरेका थिए।
• 11.राजा अभय मल्ल भूकम्पका कारण मरेका थिए।
• 12.लिम्बू भाषाको लिपीलाई सिरिजंगा लिपी भनिन्छ।
• 13.राजा योगनरेन्द्र मल्लको मृत्यू हुँदा ३१ रानी सती गएका थिए।
• 1.सर्वप्रथम ओलम्पिक खेल ग्रीसमा ईसापूर्व ७७६मा भएको थियो।
• 2.हाल नेपाल समेत हिमालय पर्वतश्रेणी रहेको भूभागमा ४ करोड ५० लाख बर्षपूर्व टेथिस सागर नामको समुन्द्र थियो।
• 3.वस्तुको विद्युतीय गुण जुन आकर्षण वा विकर्षणको कारण हुन्छ लाई आवेश भनिन्छ।
• 4.पृथ्वीको जन्म लगभग ४६० करोड वर्ष पूर्व भएको थियो।
• 5.हिरोशिमामा प्रथम अणुबम बिस्फोट ६ अगस्त १९४५मा भएको थियो।
• 6."दी म्याग्नेट" पुस्तकका लेखक विलियम गिल्बर्ट हुन र यस पुस्तकमा चुम्बकको गुण बारे वर्णन गरिएको छ।
• 7.भारतमा इस्ट इण्डिया कम्पनीको स्थापना ३१ दिसम्बर सन् १६०० मा भएको थियो।
• 8.सगरमाथा (Mount Everest) मा सन् १९५३ मे ९ मा पहिलो पटक मानव पाइला परेको थियो।
• 9.प्रथम विश्व युद्ध २८ जुलाई, १९१४ देखि ११ नोभेम्बर, १९१८ सम्म चलेको थियो

लोक सेवा आयोग

१)       राजनैतिक विभाजनका महत्त्वहरू उल्लेख गर्नुहोस् ।

• विकास निर्माण कार्यमा सहजता ल्याउने
• विकेन्द्रीकरणको प्रवर्द्धन गर्ने
• जनताको पहुँचमा सेवा सुविधा पुर्‍याउने
• राज्यका हरेक क्षेत्रमा समता मूलक पहुँच पुर्‍याउने
• क्षेत्रीय सन्तुलन कायम गर्ने
• आर्थिक¸ सामाजिक असमानता हटाउने
• स्रोतको प्रतिफलको न्यायोचित वितरण गर्ने¸ सदुपयोग गर्ने
• प्रशासनिक कार्यमा सघाउ पुर्‍याउने¸ जटिलता न्यून गर्ने
• राज्यको उपस्थिति जनाउने

२)      जैविक विविधता भन्नाले के बुझिन्छ ?

• संसारको जल¸ स्थल¸ समुद्र तथा सिमसार सबै क्षेत्रमा रहेका जीवित प्राणी तथा वनस्पतिहरू बीच पाइने भिन्नतालाई नै जैविक विविधता भनिन्छ ।
• वातावरण संरक्षण ऐन¸ २०५३ अनुसार जैविक विविधता अन्तर्गत ३ प्रकारका चरण बद्ध श्रेणीहरू पर्छन् :

1.                                                                            i.      पारिस्थितिकीय प्रणाली
2.                                                                          ii.      प्रजाति विविधता
3.                                                                        iii.      आनुवंशिक विविधता/वंशाणु गत विविधता

• जैविक विविधताको सम्पन्नताको दुष्‍टिकोणले नेपाल विश्वमा २५औँ र महाद्विपीय मानचित्रमा ११औँ स्थानमा पर्छ ।
• जैविक विविधता शब्दको प्रयोग सन् १९८० को दशकमा भएको पाइन्छ ।

३)      संसदीय शासन प्रणालीको बारेमा लेख्‍नुहोस् ।

• व्यवस्थापिका संसद् प्रधान रहने प्रणाली संसदीय शासन प्रणाली हो ।
• कार्यपालिका प्रत्यक्ष वा परोक्ष रूपामा व्यवस्थापिकाको समर्थन माथि निर्भर रहन्छ ।
• यस प्रकारको शासन पद्धतिमा राष्‍ट्र प्रमुख र सरकार प्रमुख बेग्लाबेग्लै व्यक्ति हुन्छन् ।
• राष्‍ट्रको सम्पूर्ण कार्यकारी अधिकार खासगरी सरकार प्रमुख अर्थात् प्रधानमन्त्रीमा निहित रहेको हुन्छ भने राष्‍ट्र प्रमुख नामको मात्र हुन्छ (Figure head)।
• मन्त्रिमण्डलका सम्पूर्ण सदस्यहरू आफ्नो नीति¸ कार्यक्रम तथा काम कारबाहीका सम्बन्धमा प्रत्यक्ष रूपमा व्यवस्थापिका प्रति तथा व्यक्तिगत रूपमा प्रधानमन्त्री प्रति समेत उत्तरदायी रहन्छन् र सामूहिक जिम्मेवारीको सिद्धान्त अङ्गीकार गरिएको हुन्छ ।

४)      संसदीय शासन प्रणालीका विशेषताहरू के-के हुन् ?

1. प्रतीकात्मक आदर्श राष्ट्राध्यक्ष¸
2. प्रधानमन्त्रीको नेतृत्व¸
3. बहुमत प्राप्त राजनीतिक दलको सदस्यको नेतृत्वमा सरकारको गठन हुने¸
4. प्रभावकारी एवं सशक्त प्रतिपक्षी उपस्थित हुने¸
5. कार्यपालिका व्यवस्थापिका प्रति उत्तरदायी हुने¸
6. व्यवस्थापिका र कार्यपालिका बीच घनिष्ठ सम्बन्ध हुने¸
7. सामूहिक उत्तरदायित्व¸
8. कानुनको शासन अर्थात् कानुनी राज्य¸
9. प्रतिनिधि मूलक शासन प्रणाली¸
10. बहुदलीय शासन पद्धति र जन निर्वाचित सरकार¸
11. संसद् र सरकार बीच शक्ति सन्तुलन र नियन्त्रण¸
12. संसदीय सर्वोच्चता¸
13. जनतालाई राजनैतिक दलहरूको सदस्य हुने र मतदान गर्ने स्वतन्त्रताको निश्चितता

५)     न्याय परिषद्को गठन कसरी हुन्छ? लेख्नुहोस् ।

• नेपालको अन्तरिम संविधान¸ २०६३ को भाग १० को धारा ११३ मा न्यायाधीशहरूको नियुक्ति¸ सरुवा¸  अनुशासनसम्बन्धी कारबाही¸ बर्खासी र न्याय प्रशासनसम्बन्धी अन्य कुराहरूको सिफारिस गर्न वा परामर्श दिन न्याय परिषद् रहने व्यवस्था छ ।
• न्याय परिषद्‍मा देहायबमोजिम अध्यक्ष र सदस्यहरू रहने छन्

क)     प्रधान न्यायाधीश                                                                            - अध्यक्ष

ख)    न्याय मन्त्री                                     - सदस्य

ग)     नेपाल बार एसोसिएसनको सिफारिसमा प्रधान न्यायाधीश द्वारा नियुक्त वरिष्ठ‍ अधिवक्ता वा कम्तीमा २० वर्षको अनुभव प्राप्‍त अधिवक्ता       - सदस्य      

घ)     कानुनवीद्‍मध्येबाट प्रधानमन्त्रीबाट मनोनीत १ जना - सदस्य

ङ)      सर्वोच्च अदालतका वरिष्ठतम न्यायाधीश १ जना          - सदस्य

ग) र घ) बमोजिमका सदस्यको पदावधि ४ वर्षको र पारिश्रमिक तथा सुविधा सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश सरह हुनेछ ।

६)      राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्को गठन कसरी हुन्छ ? लेख्‍नुहोस् ।

• नेपाली सेनाको परिचालन¸ सञ्चालन र प्रयोग गर्नका लागि मन्त्रिपरिषदलाई सिफारिस गर्न नेपालमा एक राष्‍ट्रिय सुरक्षा परिषद् रहनेछ ।
• जसमा देहायबमोजिम अध्यक्ष र सदस्यहरू रहने छन्

क)     प्रधानमन्त्री                                            -अध्यक्ष

ख)    रक्षा मन्त्री                                             -सदस्य

ग)     गृहमन्त्री                                              -सदस्य

घ)     प्रधानमन्त्रीले मन्त्रिपरिषदमा रहेका राजनैतिक दलहरूमध्ये फरक-फरक दलको प्रतिनिधित्व हुने गरी तोकेको ३ जना मन्त्री                 -सदस्य

• प्रधानमन्त्री र रक्षा मन्त्री एकै व्यक्ति रहेको अवस्थामा मन्त्रिपरिषदको वरिष्ठतम सदस्य यसको सदस्य रहनेछ ।

७)     संवैधानिक परिषद्को गठन बारे लेख्नुहोस् ।

• नेपालको अन्तरिम संविधान¸ २०६३ को भाग २२ को धारा १४९ मा संवैधानिक परिषद्को गठन गरेको छ ।
• संवैधानिक निकायका पदाधिकारीहरूको नियुक्तिको सिफारिस गर्न एउटा संवैधानिक परिषद् रहनेछ ।
• जसमा देहायबमोजिमका पदाधिकारीहरूको व्यवस्था रहेको छ :

क)     प्रधानमन्त्री

ख)    प्रधान न्यायाधीश

ग)     व्यवस्थापिका-संसद्को सभामुख

घ)     मन्त्रिपरिषद्‍मा रहेका राजनैतिक दलहरूमध्ये फरक-फरक दलको प्रतिनिधित्व हुने गरी प्रधानमन्त्रीले तोकेका ३ जना मन्त्री

ङ)      व्यवस्थापिका-संसद्‍मा विपक्षी दलको नेता

तर प्रधान न्यायाधीशको नियुक्तिका लागि सिफारिस गर्दा संवैधानिक परिषद्‍मा न्याय मन्त्री पनि सदस्य हुने छन् ।

८)      सार्वजनिक सेवा प्रवाह भनेको के हो ?

• सरकार वा यसका आधिकारिक संगठनले जनसाधरणको हित र कल्याणका लागि उपलब्ध गराउने सेवालाई सार्वजनिक सेवा भनिन्छ ।
• सरकारले नागरिकहरूलाई विभिन्न सेवाहरू उपलब्ध गराउने सार्वजनिक प्रतिबद्धता जाहेर गरेको हुन्छ । सरकारले त्यही प्रतिबद्धता पूरा गर्न राज्यका तर्फबाट प्रदान गरिने सेवाहरूलाई सार्वजनिक सेवा भनिन्छ ।
• औद्यगिक क्रान्तिले ल्याएको परिवर्तनको लहरसँगै १९औँ शताब्दीतिर सार्वजनिक सेवाको अवधारणाको विकास भएको हो ।
• सरकारले शिक्षा स्वास्थ्य खानेपानी विद्युत् सञ्चार हुलाक यातायात सुरक्षाजस्ता जनतालाई उपलब्ध गराउने सेवा सार्वजनिक सेवा हो । सरल एवं छिटो जनतासमक्ष पुर्‍याउनु सार्वजनिक सेवा प्रवाह हो ।

९)      के गरेमा सार्वजनिक सेवाको प्रभावकारिता विस्तार हुन्छ ? सार्वजनिक सेवाका सिद्धान्त (९ सिद्धान्त)

• सरकार र यसका निकायबाट प्रदान गरिने सेवामा यी गुणहरू रहनु पर्दछ जुन कुरा प्रत्येक सेवाग्राहीले अपेक्षा गरेको हुन्छ¸ जसलाई हामी सार्वजनिक सेवाका नौ सिद्धान्त भन्छौं ।

1. सेवाको गुणस्तर निर्धारण (Set standard of services)
2. खुला र पूर्ण सूचनाको प्रवाह (Be open and provide full information)
3. छलफल र संलग्नता विस्तार (Consult and involve)
4. निष्पक्ष व्यवहार (Treat all fairly)
5. पहुँच र चयन विस्तार (Encourage Access and Promote Choices)
6. गल्ती कमजोरीको शीघ्र सुधार (Put thing right when they go wrong)
7. साधन स्रोतको अत्युत्तम प्रयोग (Use Resource Wisely)
8. सुधार र अग्रसरता विस्तार (Innovate & Improve)
9. अरू प्रदायकसँग सिक्ने र साझेदारी गर्ने (Work with Other Providers)

१०)    सरकारले के कस्ता प्रकारका सार्वजनिक सेवा प्रवाह गर्दछ ?

• आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति सम्बन्धी सेवाहरू
• क्षमता अभिवृद्धिसम्बन्धी सेवाहरू
• कल्याणकारी सेवाहरू
• मनोरञ्जनसम्बन्धी सेवाहरू
• पूर्वाधार विकास सम्बन्धी सेवाहरू

रक्त समुह र ब्यक्तित्व)

(के तपाईंलाई थाह छ, तपाईंको रक्त समुह (blood group) कुन हो भन्ने? यदी थाहाछ भने आउनुहोस् तपाईंको रक्त समुहले के भन्छ तपाईंको ब्यक्तित्त्वको बारेमा भन्ने कुरा हेरौ। रक्त समुहको बारेमा एक जापानि सस्थाले गरेको अनुसन्धान अनुसार भिन्न रक्त समुह अनुसार मान्छेको ब्यक्तित्व पनि फरक फरक हुन्छ। तपाईंले यसलाई कसरी मुल्याङ्कन गर्नुहुन्छ?

समुह 'ओ': यो रक्त समुहका मानिसहरु नेत्रित्व गर्न चाहन्छन। इनिहरुलाई जे देख्यो त्यही चहिने स्वभाब हुन्छ। र सफलता नपाउन्जेल सम्म प्रयास जारी राख्ने बानी हुन्छ। नेत्रित्व गर्ने बानी, बफादार, कामुक र आत्माबिश्वास यो रक्त समुहका मानिसको ब्यक्तित्व हो। यो रक्त समुहको मानिसको कमजोरी भनेको घमन्डीपन, अरुको रिस गर्ने बानी र धेरै प्रतिस्पर्धात्मक हुनु हो।

समुह 'ए': यो रक्त समुहका मानिसहरु सद्भभाब, शान्ती र संगठन मन पराउछन। अरुसँग मिलेर राम्रोसँग काम गर्न सक्ने खुबी हुन्छ। यो समुहका मानिसहरु सम्बेदनशील, स्नेही, दयालु ब्यक्तित्वका हुन्छन। यो रक्त समुहका मानिस हरुको कमजोरी भनेको हठी हुनु र चुपलागेर बस्न नसक्नु हो।

समुह 'बी': यो रक्त समुहका मानिसहरु केही फरक ब्यक्तित्वका हुन्छन। जस्को आफ्नै फरक बाटो हुन्छ, र हरेक काम आफ्नै तरिकाले गर्छन्। यो समुहका मानिसहरु रचनात्मक र लचिलो स्वभाबका हुन्छन। र जस्तो सुकै बातावरणमा समायोजित हुनसक्छन। तर यो समुहका मानिसको स्वोतन्त्र ब्यक्तित्वले उसलाई कहिलेकही परिस्थिती भन्दा निकै टाढा पुर्याउछ र यो नै कमजोरी बन्छ।

समुह 'एबी': यो रक्त समुहका मानिसहरुको ब्यक्तित्व निकै शान्त र नियन्त्रित हुन्छ। सबैले मन पराउने स्वोभाबले कसैको आँखामा गढ्दैनन। बिनम्र, मनोरन्जनात्मक र निस्पक्ष यो समुहका मानिस हरुको ब्यक्तित्वको प्राकृतिक हो। तर यो रक्त समुहका मानिसहरु केही बोधो दिमागका र चिसो प्रक्रितीका हुन्छन, र आफ्नो निर्णयले कहिलेकही आँफै अप्ठ्यारोमा पर्नु इनीहरुको कमजोरी हो।)

स्मरणशक्ति बढाउने विधि

२०६८ पुस १२ गते, मंगलवार १२:२३:२३ बजे

सबैले आ-आफ्नो स्मरण शक्ति बढाउन चाहन्छन् । तर यो कसरी बढ्छ मागेर कि घोकेर ? पढेर ? परिश्रम गरेर ? यो जन्मजात गुण हो कि आर्जित ? यस्ता प्रश्नहरू मनमा उठ्छ नै । कुनै पनि व्यक्तिको स्मरण शक्तिमा धेरै कुराले प्रभाव पारेको हुन्छ । मानिसले चाहेको खण्डमा यसलाई बढाउन वा सुधार्न सकिन्छ ।

मनको कल्पना र पुनः स्मरण गर्ने शैली ः
स्मरणमा शक्ति राम्रो भएका व्यक्तिहरूमा यो गुण हुन्छ, यो विधिअनुसार स्मरण गर्दा स्मरण गर्नुपर्ने कुरालाई कुनै विषयसँग वा घटनासँग अन्तरसम्बन्ध कायम गरिन्छ । जस्तै- शरीरका भागहरू बाटो, रूखका भागहरू आदिसँग स्मरण गर्नुपर्ने कुराका बुँदाहरू अन्तरसम्बन्ध गराइन्छ । मानौं एउटा पाठमा भएका दसवटा चीजको नाम घोक्नुपर्ने छ । यस्तो अवस्थामा ती दसवटा नाम शरीरका अङ्गहरूमध्ये दसवटा नामाकरण गर्ने ?आँखा- न्युटन, मुख- हेनरी, अनि शरीरका अङ्गहरूको नाम अनुसार ती चीजहरूको नाम स्मरण गर्न सकिन्छ ।

रुसमा एक जना सम्वाददाता थिए जसले यो विधिअनुसार हजारौं संख्यात्मक सूत्रहरू वषार्ंैसम्म कन्ठ भन्न सक्थे । आफूलाई सजिलो हुने प्रकारले यो विविधअनुसार स्मरण राम्रो बनाउँदै जानुपर्छ ।
सुसंगठन गर्ने वानी, स्मरण प्रक्रिया, एउटा लुगा बुन्ने तानझैं हुन्छ । यसलाई जति राम्रो बुन्यो, मिलायो, खाँद्यो, कपडा त्यति नै राम्रो र बलियो हुन्छ । स्मरण पनि ठीक त्यस्तै हो । यसलाई मिलाउने र खाँद्ने काम विद्यार्थीको हो । जस्तै- ३० प्रकारका नाम घोक्नु वा स्मरण गर्नु छ भने ती नामहरू लहरै घोक्नुभन्दा सुसंगठन गरेर जस्तै- धातु एकातिर, पशु एकातिर, पक्षी एकातिर छुटयाएर घोकेमा स्मरण राख्न सजिलो हुन्छ ।
धेरै बुँदा स्मरण गर्नुपर्दा तिनीहरूको अघिल्लो अक्षरबाट आफूलाई मन पर्ने गीत, नक्सा कविता वा कुनै नौलो नाम बनाई पढे स्मरण दीर्घ हुन्छ ।

कन्ठाग्र गर्ने र अभ्यास गर्ने ः
यो विधि अनुसार पढ्दा ८० प्रतिशतसम्म स्मरण भएको कुरा अनुसन्धानहरूबाट पुष्टि भएको छ । स्मरण बढाउन यो एउटा राम्रो विधि हो । कुनै कुरा पढ्दै जाँदा वा पढिसकेपछि त्यसलाई कन्ठ भन्ने र अभ्यास गर्ने काम गर्नुपर्छ । जति धेरै अभ्यास गर्‍यो स्मरण त्यति नै बलियो हुँदैजान्छ । कतिपय विद्यार्थीले पढ्ने र दोहोर्‍याउने काम लेखेर गर्छन् । यो पनि राम्रो विधि हो ।
बढी सिकाइ ः कुनै पनि कुराको दीर्घकालीन स्मरण राख्न त्यसलाई पटक-पटक पढ्नु र दोहोर्‍याइरहनुपर्छ । बिनापरिश्रम जान्ने बन्न खोज्नु मूर्खता हो । जहाँ मानिसको बल, बुद्धि, परिश्रम र रुपैयाँ-पैसाको लगानी हुन्छ, त्यहाँ अवश्य सफलता मिल्छ ।

अभिरुचि र सकारात्मक धारणा ः
आफ्नो रुचि नभएको विषयभन्दा रुचि भएको विषय पढ्दा बढी स्मरण हुन्छ । त्यसैले आफ्नो रुचिमा परिवर्तन र परिमार्जन गरी जुनसुकै विषय पनि सुरुचिका साथ पढनुपर्छ । यसका साथै आफूमा भएका नकारात्मक धारणाहरू जस्तै- म कमजोर छु, मेरो स्मरण शक्ति राम्रो छैन, पढेर पनि बुभि+mदैन, पढ्न सक्दिन जस्ता विचारहरू हटाई म केही गर्न सक्छु र ममा त्यो खुबी छ भन्ने मनोबल लिएर पढ्ने बानी बसाल्नुपर्छ । यसले स्मरण शक्ति बढ्दै जान्छ । जुनसुकै विषय पढ्दा पनि सुरुचि र सकारात्मक धारणा हुनु आवश्यक छ ।

प्रतिफल वा इनाम ः मानिसले गर्ने हरेक काममा स्वार्थ जोडिएको हुन्छ । जुन काम गरेर राम्रो र बढी प्रतिफल पाइन्छ, मानिसले त्यही काम गर्छ वा गर्न चाहन्छ । इनामले केटाकेटीहरूलाई मात्र होइन सबै उमेरका व्यक्तिलाई आकर्षण गर्छ । इनाम उमेरअनुसार फरक-फरक हुन्छन् । जस्तै- खेलौना, बिस्कुट, राम्रो कलम, लुगा, घर-जग्गा, सम्पत्ति, राम्रो नाम, इज्जत, परोपकार, सेवा आदि तर उमेर पुगेपछि आफै प्रेरित भै असल र सत्य कुरा पाउनेछु भन्ने विचारका साथ अघि बढ्नुपर्छ ।

शारीरिक स्वास्थ्य ः स्मरण शक्ति बढाउन शरीर स्वस्थ राख्नुपर्छ । शरीर स्वस्थ राख्न खानपान, बानी-व्यवहार तथा रहनसहनले पनि ठूलो भूमिका खेल्छ । स्वस्थ शरीरले मात्र परिश्रम गर्न सक्छ । ध्यान दिन सक्छ र बुद्धि प्रयोग गर्न सक्छ, एउटा रोगी, अस्वस्थ र कमजोर व्यक्तिले परिश्रम गर्न सक्दैन, साथै उसको ध्यान अध्ययनमा भन्दा शरीरमै केन्दि्रत हुन्छ ।

अठोट ः यो एउटा मनोवैज्ञानिक बल हो । जहाँ मनोबल र दृढ इच्छा हुन्छ त्यहाँ सफलता पनि हुन्छ । किनभने दृढ इच्छा भएका व्यक्तिहरूले त्यसैअनुसार मेहनत पनि गर्छन् । तर यस्तो लक्ष्य वा अठोट धेरै व्यक्तिमा हुँदैन । प्रेरणा पाएका वा चोट परेका व्यक्तिहरूले यस्तो निर्दिष्ट अठोट लिएका हुन्छन् तर पनि अन्त्यसम्म थोरै व्यक्ति मात्र स्थिर रहन्छन् । किनभने धेरैले बीचमा पुगेर हरेस खान्छन् । बाटो छोड्छन् र लड्छन् । यदि तपाईंमा स्मरण बढाउँछु भन्ने अठोट छैन भने अब यसका निम्ति पनि अठोट गर्नुहोस् ।

लक्ष्य ः जीवनमा लक्ष्य हुनुपर्छ । लक्ष्यले मानिसलाई लगनशील बनाउँछ । लक्ष्य बनाउँदा वा राख्दा अरू थुप्रै कुराहरूमा पनि ध्यान दिनुपर्छ, जस्तै- आफ्नो खुबी, समय, परिस्थिति र कमजोरीहरू, जब कुनै लक्ष्य राख्नुहुन्छ तब त्यसलाई पूरा पनि गर्नुहोस् । किनभने कुनै पनि काम प्रारम्भ गरेर पूरा नगर्नुभन्दा गर्दै नगर्नु असल हो ।


C&P

महान् सर्जकको कमलो मन

साहित्यमा नोबेल पुरस्कारप्राप्त प्रथम भारतीय कवि रवीन्द्रनाथ टैगोरको जन्म गरिब र वेश्याहरूको बस्ती उत्तरी कोलकाताको जोरासन्कोमा भयो । त्यही“ उनीहरूको ठूलो हवेली (भवन) थियो । उनी देवेन्द्रनाथ र शारदादेवीका कान्छा छोरा अर्थात् १४औ“ सन्तान थिए । त्यहा“का आमजनता निर्धन भए पनि त्यस ठाउ“बाट साहित्यिक पत्रिका प्रकाशित हुन्थे । शास्त्रीय संगीत र नाट्यकलाको बोलवाला थियो ।हवेलीमा दार्शनिक र समाजसेवीको आवतजावत बाक्लै हुन्थ्यो । रवीन्द्रका जेठा दाजु द्विजेन्द्रनाथ आफै“ पनि दार्शनिक र कवि थिए । अर्का दाजु सत्येन्द्रनाथ सरकारी नोकरी पाउने पहिलो भारतीय थिए भने ज्योतीन्द्रनाथ संगीतकार, कम्पोजिटर र नाटककार थिए । दिदी स्वर्णकुमारी पनि कथाकार थिइन् । रवीन्द्र उर्फ रवि घरमै पढ्थे, दाजु हेमेन्द्रनाथबाट । रविले आठ वर्षकै उमेरमा कविता लेख्न थाले । हवेलीमा आएका पाहुनालाई पढेर सुनाउ“थे । ११ वर्षको उमेरमा व्रतबन्ध गरियो । कपाल खौरेर आश्रम पठाइयो, जहा“ उनले श्लोक घोके, ध्यान गरे । १२ वर्षको उमेरमा बल्ल बाबुस“ग समय बिताउन पाए । कहिले कता–कहिले कता हि“ड्ने देवेन्द्रनाथ एक महिना छुट्टी मनाउन घर पुगेका थिए । बाबुस“गै अमृतसर घुम्न निस्के । गुरुद्वारा गई पूजा गरे । अंगे्रजी र संस्कृत भाषाका पुस्तक पढे । यसै क्रममा ज्योतिष विद्या, बेन्जामिन फ्रेन्कलिन र एडवर्ड गिबनको जीवन, रोमन साम्राज्यको पतनबारेको इतिहास पढ्न भ्याए । त्यसपछि उनीहरू कास्मिरको सीमासित जोडिएको हिमाञ्चल प्रदेशको ७ हजार ५ सय फुटको उचाइमा अवस्थित पहाडी इलाका पुगे । २ महिनापछि कोलकाता फर्के । सन् १८७८ मा रवि १७ वर्षका भए । देवेन्द्रनाथले छोरालाई वकिल बनाउने सोच बनाए र इंग्ल्यान्ड पठाउन खोजे ।
इंग्ल्यान्ड जाने क्रममा रवि मुम्बई गए । त्यहा“ दाजु सत्येन्द्रनाथका साथी दादोबा पांडुरंगकोमा बसे । दादोबाकी छोरी अन्ना तारखड भर्खरै इंग्ल्यान्डबाट फर्केकी थिइन् । उनी रविभन्दा एक वर्षले जेठी अर्थात् १८ वर्षकी थिइन् । प्रगतिशील स्वभावकी मात्र होइन, रूपवती पनि थिइन् । समवर्ती उमेरका दुवैजना चा“डै घनिष्ट बने । रवि उनलाई कविता सुनाउ“थे । उनकै बारेमा कविता रच्थे । अनुभूतिशील अन्ना कविता सुनेर मख्ख पर्थिन् । पछि रविद्वारा रचिएका कविताको अंग्रेजीमा अनुवाद गर्न थालिन् । रविलाई बोलीचालीको अंग्रेजी सिकाउन थालेकी उनलाई आºनो अंग्रेजी नाउ“ ‘अन्ना’ मन पर्दैनथ्यो । एक दिन यसै विषयमा कुरा चल्दै गर्दा रविले उनको नाउ“ अन्नाको हिन्दीकरण गरिदिए– नलिनी (कमल पोखरी) । अन्ना निकै खुसी भइन् । रवि अब नलिनीलाई लिएर गीत रच्न थाले । ‘सुनो नलिनी, खोलो गो आ“खी’ ‘काहे री नलिनी, तु कुम्हलनी’ यसका उदाहरण हुन् । अन्ना उर्फ नलिनी राति पञ्जा लगाएर सुत्थिन् । एक दिन उज्यालो हुन नपाउ“दै रवि उनको शयनकक्षमा कसैले थाहा नपाउनेगरी पसे । नलिनी मस्त निद्रामा थिइन् । उनले नलिनीले चाल नपाउने गरी पञ्जा फुकालेर लुकाइदिए । अनि गीत गुनगुनाउ“दै उठाउन थाले ।
आ“खा उघार्नेबित्तिकै रविलाई सामुन्ने देखिन् । रिसाउनुको साटो मुसुक्क हा“सिन् आङ तन्काइन् । नलिनीको समर्पणभावले कविको मनलाई ब्याकुल बनायो । दुवै हातले अनुहार च्याप्प समाएर नलिनीको ओठ चुमे । नलिनी झन् खुसी भइन् र भनिन्, ‘आजबाट मलाई चुम्ने अधिकार तिमीले पायौ ।’ सोही दिन नलिनीलाई लक्ष्य गरी बंगाली भाषामा कविता लेखे । कविताको भावनानुवाद यस्तो छ, ‘ओई, मेरी नलिनी, लाज–भीनी नलिनी † धेरै नवयुवतीको आ“खामा सौन्दर्य बस्छ, तर तिम्रो आ“खा प्रेमको रंगमा रंगिएको छ । ओई, सुकोमल नलिनी † जहा“ कतै पनि रूपको माधुरी टल्किन्छ, त्यही“ प्रकृतिको सुवास मग्मगाइरहन्छ । त्यही सुगन्ध तिम्रो शरीरको नशा–नशामा डुलिरहेको छ ।’ अर्को एउटा गीतमा उनले लेखे, ‘हे संगीनी, म यसबेला सपनामा हराइरहेको छु, मलाई नब्यु““झाऊ †’ नलिनीसितको प्रेमलाई स्थायित्व दिन ‘नलिनी’ नाटक पनि लेखे । बुढेशकालमा नलिनी प्रकरणको चर्चा गर्ने क्रममा मित्र दिलीपकुमार रायलाई उनले भने, ‘अन्ना, जस्ती केटीलाई मैले जीवनमा कहिल्यै बिर्सन सकिन“ न कहिल्यै उनको आकर्षणलाई उपेक्षाको दृष्टिले हेर्न सक“े । यसपछिको दिन मेरो जीवनमा अनेक खालका घटना घटे, विभिन्न खाले अनुभव बटुले“ तर एउटा कुरा गर्वका साथ भन्न सक्छु, कुनै केटीको प्रेमलाई मैले अवज्ञा गर्ने दृष्टिले हेरिन“–त्यो प्रेमको रूप जस्तोसुकै किन नहोस् ?’ रवि र नलिनीको प्रेम सफल भएन । उनी त्यहा“ करिब ६ महिना बसे । नचाह“दा–नचाह“दै पनि नलिनीलाई छाडेर पानीजहाज चढी लन्डन गए । ब्राइटन स्कुलमा कानुन पढे । त्यहा“ बस्दा अंग्रेजी साहित्यतर्फ रुचि बढ्यो ।
सेक्सपियरको साहित्यबारे मनग्ये अध्ययन गरे । डिग्री नलिईकनै २ वर्षपछि स्वदेश फर्के । ज्योतीन्द्रनाथ (रविका दाजु)ले १९ वर्षको उमेरमा ९ वर्षकी बालिका कादम्बरीदेवीस“ग बिहे गरेका थिए । उनी रविभन्दा २ वर्षले जेठी थिइन् । केटाकेटी उमेरमा बिहे गरेर टैगोर परिवारमा भित्रिएकीले उनी (रवीन्द्र)स“ग खेल्थिन् । उनको साहित्य सिर्जनामा कादम्बरीस“गको बाल्य–प्रेमले ठूलो भूमिका खेलेको छ । कादम्बरी निःसन्तान थिइन् । एकपटक कादम्बरीलाई लिएर ज्योतीन्द्रनाथ कोलकाताबाहिर हि“डे । रविले एकांकीपन महसुस गरे । सा“झपख छतमा ओहोर–दोहोर गर्न थाले । व्याकुल मनमा उनले लेखे, ‘गयो, सबै गयो † हृदयलाई चोट पु¥याएर, कुल्चेर गयो । अब कुरा गर्न, गीत गाउन कोही रहेन । म त्रसित आ“खाले उसलाई हेरिरहे“ तर उसले आफूस“गै लगेन । पुरानो, च्यातिएको र मैलो लुगासरह मलाई ºया“केर गयो ।’ उनले दुःख र निराश मनले अर्को कविता लेखे– ‘असहनीय प्रेम ।’ कविताको भाव थियो, ‘जब शरीरको ढोकामा तिम्रो रूपसित मन जुध्न पुग्छ, तब तिमी मुन्टो बटारिदिन्छौ ।
यति ठूलो ज्यादती (अनुचित व्यवहार) सायद तिमीलाई मन पर्दैन होला । तिमीलाई मेरो त्यो प्रेम मन पर्दैन होला, जुन सम्पूर्ण रूपमा आफूमा हराएर तिमीमा विलीन हुन चाहन्छ । जुन अनन्त र अतृप्त प्यासले मरुभूमिमा डुलिरहेको छ, जहा“ आ“खाबाट अनन्त जलधारा बगिरहेको हुन्छ र दुःखले भरिएको ‘आह’ (व्यथा) खैलाबैला मच्चिरहेको हुन्छ ।’ निकै समयपछि कादम्बरी घर फर्किइन् । रविले उनलाई कविता पढ्न दिए । कविता पढ्दै कादम्बरी धुरुधुरु रोइन् । सन् १८८३ को डिसेम्बर ९ मा रविको बिहे मृणालिनीदेवीस“ग भयो । त्यसबेला उनी २२ वर्षका थिए, तर मृणालिनी ११ वर्षकी मात्र थिइन् । बिहेपछि उनीहरूलाई सत्येन्द्रनाथको घरबाट अन्तै लगेर राखियो । मृणालिनी निकै दुब्ली थिइन्, रूपरंग पनि खासै राम्रो थिएन । निरक्षर थिइन्, लुगा पनि पुरानै खालको लगाउ“थिन् । विवाहपछि भने उनलाई स्कुलमा पढ्न पठाइयो । घरमा पनि रवि आफै“ले पढाउन थाले । पछि मृणालिनी पा“च सन्तानकी आमा बनिन् । दुई सन्तानको भने बाल्यकालमै मृत्यु भयो । कादम्बरीका निम्ति रविको बिहे अप्रत्यासित थियो । अधिकांश समय रविले घरभित्रै बिताउन थालेका कारण आºनो व्यथा सुनिदिने ‘असल साथी’ गुमेको महसुस गरिन् । यसबीच, रविको बिहेको ४ महिनापछि २४ वर्षको उमेरमा सन् १९८४ को अप्रिलमा आत्महत्या गरिन् ।
उनले किन आत्महत्या गरिन्, परिवारका कुनै सदस्यले थाहा पाएनन्, रविलेबाहेक । तर, उनले पनि कारण कसैलाई भनेनन् । कादम्बरीको निधनले रविको मन छियाछिया भयो । निराश र एकान्तप्रिय बने । धेरै समयसम्म साहित्य सिर्जना ठप्प भयो । पछि उनलाई सम्झ“दै ‘पुष्पाञ्जली’ मा लेखे, ‘ऊस“ग मेरो जीवनको कैयौ“ बिहानी, दिवा, सा“झ एकात्मकभावले बितेको छ । कैयौ“ वसन्त, वर्षा र शरद ऋतु दुवैको आत्माको अकाट्य साक्षी बनेका छन् । कैयौ“ स्नेह उसबाट पाएको छु, कैयौ“ खेल हामीले मिलेर खेलेका छौ“, मेरो जीवनको सयौ“ घटनाको साझेदार बनेर हरेक पल ऊ मस“ग रहेकी छ । फेरि पनि मेरो जीवनमा कतिपय दिन, कतिपय रात विचित्र रहस्य लिएर आउनेछ, तर अहो † ऊविना आएका सबै शून्यमा सुस्केरा हालेर बस्नेछन् ।’ २३ वर्षपछि उनले एकपटक कादम्बरीलाई सम्झेर आºनो साथी अभिया चक्रवर्तीलाई लेखे, ‘त्यो बेला म तिम्रै उमेरको थिए“ । मैले बज्रपात सहनुप¥यो । म निकै दुःखी भए“ । मेरो एकदम नजिकको नातेदारले आत्महत्या ग¥यो । बाल्यकालदेखि नै ऊ मेरो जीवनको आधार बन्दै आइरहेको थियो । उसको अप्रत्यासित मृत्युले म उभिएको जमिन धसियो र आकाश पूर्णतः अ“ध्यारो भयो । मेरो ब्रह्माण्ड पूर्णरूपमा रित्तियो, जीवन खल्लो बन्यो ।’ रविले कादम्बरीलाई सम्झेर थुप्रै साहित्य सिर्जना गरेका छन् । ‘चुन्दुलाल’ कथामा पनि मुख्य पात्र चारुलतालाई एक्लो विवाहिता बुद्धिमानी नारी देखाइएको छ ।चलचित्र जगत्का महान् निर्देशक सत्यजित रायले सोही कथामा आधारित रहेर पछि चलचित्र ‘चारुलता’ बनाए । ऋतुपर्ण घोषद्वारा निर्मित ‘चा“दनीबार’ कादम्बरीमा आधारित रवीन्द्रनाथ टैगोरको कथानक चलचित्र हो । स्वामी विवेकानन्दले समेत रवीन्द्रनाथको भाउजूसितको सम्बन्धलाई स्विकारेका छन् । प्रायः सबै भारतीय साहित्यिक समालोचकले उनको साहित्य सिर्जना कादम्बरीद्वारा पे्ररित भएको बताउने गरेका छन् । उनले जीवनको उत्तराद्र्धमा फेरि पनि मर्मस्पर्शी भावले लेखेका छन्, ‘म लामो–लामो घा“से मैदानबाट हि“ड्दै थिए“ । कसैको आवाज पछाडिबाट सुने“ । ऊ भन्दै थियो, ‘हेर, मलाई चिन्छौ ?’ मैले फर्केर जवाफ दिए“, ‘अह“, मलाई सम्झना छैन ।’ उसले फेरि भन्यो, ‘म तिम्रो पहिलो दुःख हु“, जोस“ग तिमीले युवाकालमा भेट्यौ ।’ उसको आ“खा बिहानीको किरणजस्तो चम्किरहेको थियो । मैले सोधे“–‘के तिमीले तिम्रो आ“सुबाट मुक्ति पाइसकेको हो ?’ ऊ मुसुक्क हा“स्यो मात्र, केही बोलेन । उसले फुसफुसाएर भन्यो, ‘एकपटक तिमीले भनेका थियौ, आºनो दुःखलाई सदा हृदयमा सजाएर राख्नेछु ।’ मैले लाज मान्दै जवाफ फर्काए“, ‘हो, समय बित्दै गएपछि मैले बिर्सिन थाले“ ।’ मैले उसको हात समाए“ र भने“, ‘तर, तिमी निकै बदलिसकेका छौ ।’ उसले अन्त्यमा भन्यो, ‘त्यो कस्तो दुःख हो, जुन अहिले शान्तिमा फेरिएको छ ।’ कादम्बरीको असामयिक निधनपछि दुःखी मन बोकेर रवीन्द्र लन्डन गए । पत्नी, छोराछोरीलाई पनि त्यही“ बोलाए । ४ वर्षपछि स्वदेश फर्के । महाराष्ट्रको शोलापुरमा गई जमिनदारी गरे । त्यही“ बसेरै धेरै कविता, लघु कथा लेखे । यसअवधिका प्रायः सबै लेखनमा बंगाली जनजीवनको झा“की प्रस्तुत गरिएका छन् । सन् १८९१ मा शान्ति निकेतनमा गई बस्न थाले । सन् १९१२ मा नोबेल पुरस्कार ग्रहण गरे । त्यसपछि उनका धेरै जीवन विदेशमै घुमेर बित्यो । जापान, अमेरिका, थाइल्यान्ड, डेनमार्क, जर्मनी, स्विटजरल्यान्ड, पेरु, अर्जेन्टिना, मेक्सिको, इटली, इन्डोनेसिया, सिंगापुर र मलेसिया घुमे । मुसोलिनी, अल्वर्ट आइन्स्टाइन, रोबर्ट फ्रस्ट, थोमसमान, एचजी वेल्स आदिलाई भेटे । साम्राज्यवाद, फासीवाद, र छुवाछूत प्रथाको विरोध गरे । सन् १९३७ आइपुग्दानपुग्दै बिरामी परे । सालको अन्तिम पुग्दा होस गुम्यो । ८० वर्षको उमेरमा सन् १९४१ को अगस्त ७ मा जन्मेकै घरमा प्राण त्यागे ।