Wednesday 28 March 2012

छाला सुन्दर र चम्किलो बनाउने ७ उपाय



मानिसको शरीरमा सबैभन्दा बढी बाहिर देखिने भाग नै छाला हो । त्यसकारणले पनि छालाको उचित स्याहार गर्नु आवश्यक छ । छालाले मानिसको रुप नै परिवर्तन गर्दछ । त्यसकारण समयमै छालाको उचित ख्याल राख्नुपर्छ । यसो गर्नाले मानिसको उमेर ढल्कने ‘ब्नभष्लन’ प्रक्रिया ढिलो हुने हुन्छ । तर पनि मानिसले विभिन्न कारणले गर्दा छालाको स्याहार तथा सम्भार गर्न सकिरहेका हुँदैनन्, जसले गर्दा मानिस समयभन्दा पहिले नै  उमेर ढल्केको  देखिने हुन्छ ।
छाला प्रायः बाहिर देखिने हुनाले घाम, वातावरणीय प्रदूषण, फोहोर आदिले यसलाई धेरै असर पार्ने हुन्छ । यसले मात्र नभई बढी काममा व्यस्त हुनु, खानाको कुनै ख्याल नराख्नु, निद्रा कम, पानीको सेवनमा कमी आदि कारणले गर्दा छाला चम्किलो नहुने, मरेको जस्तो ताजा नदेखिने हुन्छ । आफ्नो छालालाई ज्यान दिन तथा ताजा, चम्किलो, सफा स्वस्थ र  उज्यालो बनाउनको लागि यहाँ केही सरल उपायहरु प्रस्तुत गरिएको छ ।
१. सन्तुलित खाना: छालालाई स्वस्थ र ताजा राख्न सन्तुलित खाना नै सबैभन्दा उत्तम उपाय हो । सन्तुलित खाना खाने गर्नाले शरीर स्वस्थ हुन्छ । छाला ताजा हुन मद्दत पुर्‍याउँछ । यसले गर्दा आफ्नो रुपमा नै धेरै सकारात्मक परिवर्तन आउने हुन्छ । शरीरका कोषहरुमा बुढ्यौली हुने प्रक्रिया ढिलो हुन्छ । कार्बोहाइड्रेडयुक्त खाना सकभर कम मात्रामा खाने या सके नखानु नै उत्तम हुन्छ । जंक फूड खानाले पनि छालामा नकारात्मक असर पर्छ, जसले गर्दा छाला तेजिलो नहुने, निर्जीवजस्तो देखिने, ताजा नदेखिने तथा चम्किलो नहुने हुन्छ । खानामा आवश्यक पौष्टिक तत्त्व कमी भएमा छालामा तुरुन्त नराम्रो असर पर्न थालिहाल्छ । त्यसकारण सन्तुलित खाना खाने, प्रशस्त पानी पिउने, प्रशस्त ताजा फलफूल खाने, हरियो तरकारी प्रशस्त खाने, आवश्यक भिटामिन तथा खनिज तत्त्वहरु पनि खाने गर्नाले छाला स्वस्थ, चम्किलो, ताजा र जीवन्त देखिने हुन्छ । साथै बुढ्यौलीपनको समस्या पनि कम हुने हुन्छ ।
२. पानी: पानी हाम्रो शरीरलाई नभई नहुने तरल पदार्थ हो । आवश्यक मात्रामा पानी सेवन गर्नाले स्वास्थ्यलाई धेरै लाभ पुग्छ । शरीरमा संकलन भई बसेका विषादीयुक्त तत्त्वहरु बाहिर फाल्न पानीको ठूलो भूमिका रहेको हुनाले दिनहुँ कम्तीमा ३-४ लिटर पानी पिउनु जरुरी छ । यसले छालामा तुरुन्त सकारात्मक असर देखाउँछ ।
३. तनाव: आजकल मानिसको दैनिक जीवन अति व्यस्त र तनावयुक्त हुन्छ । सधैँ व्यस्तताले गर्दा मानसिक तनावमा वृद्धि हुन्छ । यसको असर तुरुन्त छालामा देखा पर्ने हुन्छ । मानसिक तनावले केशलाई पनि धेरै हानि पुर्‍याउँछ । त्यसकारण कामको साथै आरामको पनि उत्तिकै जरुरी हुन्छ । पैदल हिँड्नु, योग गर्नु, केही समय ध्यानमा बिताउनु जस्ता कार्यले मानसिक तनाव कम गर्न मद्दत पुग्छ । फलस्वरुप छालामा यथेष्ट सुधार आउने हुन्छ । मानिसको सोच पनि राम्रो भएमा सधैँ प्रफुल्लित रहन सकिन्छ र छालामा पनि सुधार हुन्छ ।
४. निद्रा: मानिसलाई आवश्यक मात्रामा निद्रा नपुगेमा स्वास्थ्यमा तुरुन्त प्रभाव परिहाल्छ । आँखामुनि कालो गोलो-गोलो देखा पर्न थाल्छ, अल्छी महसुस हुन्छ, अनुहारको छाला मरेजस्तो फुस्रो तथा मलीन हुन्छ, एकदम थाकेको महसुस हुन्छ । आवश्यक मात्रामा निद्रा भएमा स्वास्थ्यमा फुर्ती आउँछ, ताजा महसुस हुन्छ । छालाले पुनर्जन्म पाएसरह हुन्छ । मानिसलाई दिनको ७-८ घण्टा निद्राको आवश्यक पर्छ । राम्रो निद्राले गर्दा छालामा तुरुन्त सकारात्मक असर प्राप्त हुन्छ । छाला ताजा, स्वस्थकर, तेजिलो तथा जीवनयुक्त हुन्छ । राम्रो निद्राको लागि सुत्नु अगाडि पूरा आराम लिनु जरुरी छ । खाना पनि सुत्नुभन्दा १ या २ घण्टाअगाडि खानु उत्तम हुन्छ ।
५. व्यायाम: नियमित व्यायाम गर्नाले स्वास्थ्यलाई राम्रो गर्दछ । स्वास्थ्य राम्रो भएपछि छाला पनि राम्रो हुन्छ । छालामा जीवन्तता आउने, चम्किलो, नरम, कलकलाउँदो हुने हुन्छ । व्यायामले गर्दा रक्तसञ्चारमा राम्रो प्रभाव हुने हुनाले प्रशस्त अक्सिजन शरीरमा प्रवेश गर्छ, जुन छालालाई स्वस्थ, ताजा तथा चम्किलो बनाउन अति आवश्यक छ । हप्तामा ४-५ दिन र दिनको ३०-४० मिनेट व्यायाम गरेमा छालालाई ताजा, नरम, तेजिलो, जीवन्त तथा स्वस्थ बनाउन धेरै मद्दत पुग्छ । व्यायाम गर्दा पसिना आउने भएकोले हल्का लुगा लगाएर गर्नु बेस हुन्छ । व्यायामपछि नुहाउनु राम्रो हुन्छ ।
६. घामबाट बच्ने: र्सूयको प्रकाशमा हानिकारक किरण ‘ग्ख्ब्रग्ख्द्य’ हुन्छन्, जसले छालालाई धेरै नराम्रो असर गर्छ । त्यसकारण बाहिर घाममा निस्कँदा अनुहारमा आफ्नो छालालाई मिल्ने खालको सन स्क्रिन क्रिम क्गल ‘कअचभभल अचभ’ राम्ररी दलेर निस्कनु राम्रो हुन्छ । यसले सुर्यको हानिकारक किरणबाट छालालाई बचाउन मद्दत गर्छ । पुरुषको भन्दा महिलाको छाला पातलो तथा नरम हुने भएकोले पुरुषभन्दा महिलाको उमेर चाँडो ढल्केको देखिने हुन्छ । त्यसकारण सुर्यको किरणको प्रभाव पनि महिलाको छालामा तुरुन्त पर्ने भएकोले सन स्क्रिन क्रिम लगाउने या सुर्यको किरणबाट बच्ने उपाय गर्नुपर्छ ।
७. शृङ्गार गरेको सबै हटाउने: सधैँ बेलुकी भएपछि दिनभरि गरेको शृङ्गार ‘बपभगउ’ हटाउनुपर्छ । शृङ्गार गरेको हटाउन कुनै पनि असल प्रकारको मेकअप रिमुभर ‘बपभगउ चझयखभच’ र कपासको सहायता लिनुपर्छ । मनतातो पानीले अनुहार पखाल्नुपर्छ । त्यसपछि फेसवास ‘बअभ धबकज’ ले पखाल्नुपर्छ । यसो गर्नाले छालामा कुनै प्रकारको वस्तु जम्मा नभई छालाका छिद्रहरु खुल्ला हुन्छन् र हावाको आगमन सही तरिकाले हुन गई छाला ताजा, नरम, स्वस्थ तथा चम्किलो राख्न मद्दत पुग्छ । अन्तिममा स्तरीय फाउन्डेसन लगाउने गर्नुपर्छ ।

नेपाली भान्सामा प्रयोग हुने केही मसला र तिनको उपयोगिता


१.    जीरा : जीरा सुगन्धित तथा पाचनशक्ति भएको एकप्रकारको मसला हो । यसमा आइरन र क्याल्सियम हुन्छ । जीरामा एण्टी क्यान्सरको गुण हुन्छ । भोजनमा अरुचि, पेट फुलेमा वा अपच भएमा जीराको प्रयोग उपयुक्त हुन्छ । यो नेपालीको भान्सामा अधिकतम प्रयोग हुने मसलामध्येको एक हो । यसको प्रयोगले तरकारी स्वादिलो हुन्छ । प्रसूतिपछि जीरा सेवन गर्दा गर्भाशयको सफाइ हुने विज्ञहरूको भनाइ छ । यो गरम प्रकृतिको मसाला भएकाले अधिक प्रयोग पनि उपयुक्त नहुने उनीहरूको सुझाव छ । विश्वमा जीराको उत्पादन भारत, इराक र चीनलगायत मुलुकमा हुने गर्दछ ।
२.    अलैंची : अलैंची अत्यन्त उपयोगी मसला हो । यसलाई गरम मसलामा समेत प्रयोग गरिन्छ । नेपालमा अलैंचीको व्यावसायिक खेती हुने गर्दछ । नेपालवाहेक भारत र भुटान पनि अत्यधिक परिमाणमा अलैंची उत्पादन गर्ने मुलुकमा पर्दछन् । अलैंचीले खाना पचाउन मद्दत गर्छ । यसले मुख गन्हाउनबाट पनि बचाउँछ । डायबिटिजका रोगीले यसको प्रयोग गर्नु राम्रो मानिन्छ ।
३.    ल्वाङ : ल्वाङ फूलको कोपिला हो । यसको तेल दन्तशूल, मुखरोग, अम्लपित्त खोकीलगायत समस्याका लागि उपयोगी हुन्छ । यसमा एण्टीबायोटिक, एण्टीसेफ्टिकलगायत गुण हुन्छन् । यसले दुखेको कम गर्न मद्दत गर्छ । ल्वाङलाई गरम मसलाका रूपमा समेत प्रयोग गरिन्छ ।
४.    मरीच : मरीच लहरा जातिको बिरुवामा फल्ने फल हो । यसको फललाई गरम मसलाका रूपमा प्रयोग गरिन्छ । मरीच अजीर्ण, पेटमा हावा भरिएमा, शीत ज्वरो, चर्मरोगलगायत रोगका लागि उपयोगी हुन्छ ।
५.    जाइफल : प्राचीनकालदेखि नै जाइफल गरम मसला तथा विभिन्न रोगको उपचारका लागि प्रयोग हुँदै आएको छ । आयुर्वेदमा उल्लेख भएअनुसार जाइफलमा पीडानाशक, बातनाशक र अन्य थुप्रै गुण हुन्छन् । त्यस्तै, जाइफल स्नायुलाई सबल बनाउन उपयोगी मानिन्छ । यसमा पाचक गुण अधिक भएकाले पाचनप्रणालीका लागि यसको प्रयोग उपयोगी हुन्छ । त्यस्तै, यसले अनिद्रा, शूल, अपच, खोकी, शीघ्रपतन र नपुंसकतालगायत समस्यासमेत हटाउन मद्दत गर्छ ।
६.    तेजपत्ता : यसले खानाको स्वाद बढाउँदछ । यसमा एण्टी ब्याक्टेरियल गुण हुन्छ । त्यसैले, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ । तेजपत्ता दालचिनीको पात हो ।
७.    दालचिनी : दालचिनी तेजपातको बोटको बोक्रा हो । यो गरम मसलामा प्रयोग हुन्छ । यसले रगतमा कोलेस्ट्रोल कम गर्न मद्दत गर्छ । दालचिनीको स्वाद मीठो हुन्छ । यसको पातलाई तेजपात भनिन्छ । यो पनि मसलाकै रूपमा प्रयोग हुन्छ । विशेषज्ञहरूका अनुसार दालचिनीको प्रयोगले मधुमेह र मुटुको रोग निको पार्न सहयोग गर्दछ । दालचिनी सुगन्धित पार्न र वायुशमन गर्न प्रयोग गरिन्छ । यसले बमन रोक्छ । यसको बोक्रामा शून्य दशमलव ५ देखि १ प्रतिशतसम्म तेलको मात्रा हुन्छ । यसको तेल दाँतको औषधिका रूपमा प्रयोग हुन्छ ।
८.    सुकुमेल : सुकुमेल गरम मसलाका रूपमा प्रयोग हुन्छ । यो समुद्र तटीय क्षेत्रमा उत्पादन हुन्छ । यसको फल मुख रोग, श्वास, अरुचि, बमन, दुर्बलतालगायत रोगमा प्रयोग गरिन्छ ।
९.    जाइपत्री : जाइपत्री दुखेको कम गर्न, गर्मी बढाउन, अजीर्ण तथा शूलको रोग हटाउनका लागि उपयोगी हुन्छ । विशेष गरी यसको प्रयोग मसलाका रूपमा गरिन्छ ।
१०.    धनिया : धनिया स्वाद र बासनाका लागि प्रयोग हुने औषधीय गुण भएको मसला हो । यसको हरियो बोटको प्रयोग खानाको सजावट, स्वाद तथा सुगन्धका लागि गरिन्छ । यो ताजा मसलाका रूपमा अचारमा बढी प्रयोग हुन्छ । यसको बीउलाई सुकाएर अन्य मसलाजस्तै प्रयोग गर्न पनि सकिन्छ । 
११.    अदुवा : अदुवा मसला र औषधिका रूपमा प्रयोग हुने फल हो । हाल नेपालमा अदुवाको व्यावसायिक खेती हुन थालेको छ । यसको गानो रेसादार हुन्छ । अदुवा सर्दी हटाउन र स्वादका लागि उपयोगी हुन्छ ।
१२.    खुर्सानी : नेपालीको भान्सामा खुर्सानीको प्रयोगले प्राथमिकता पाउँछ । यसले मोटोपन घटाउन सहयोग गर्छ । यसको प्रयोगले कोलेस्ट्रोल कम गर्न पनि मद्दत गर्छ ।
१३.     बेसार : बेसार नेपालसहित अन्य एशियन मुलुकमा प्रचलित मसला हो । नेपालीको भान्सामा यसको प्रयोग अधिकतम हुन्छ । यसलाई तरकारीमा रङका लागि प्रयोग गरिन्छ । एशियन मुलुकमा बेसारको प्रयोग करीब २ हजार वर्षअघिबाट भएको मानिन्छ । यो अदुवाजस्तै जमीनमुनि फल्ने एकप्रकारको मसलाजन्य पदार्थ हो । यसले शरीरलाई गर्मी प्रदान गर्नुका साथै कफ र जण्डिस (कमलपित्त)बाट बचाउने आयुर्वेद ज्ञाताहरू बताउँछन् । यसले रगत सफा गर्ने र छालासम्बन्धी रोगको निदान गर्ने उनीहरूको भनाइ छ । बेसारमा सूक्ष्म जीवाणु नष्ट गर्ने विशेष तत्त्व (एण्टी ब्याक्टेरियल) हुन्छ । त्यस्तै, बेसार विषनिरोधक प्राकृतिक पदार्थ पनि हो । घाउमा यसको लेप लगाउनाले फाइदा हुन्छ । तातो दूधमा बेसार मिसाएर पिउँदा सर्दी, शरीर दुखेको र हाडलाई बलियो बनाउन सहयोग गर्छ ।
१४.   सौंफ  : सौंफको बीउ वा गेडा सुत्केरीको गर्भाशय सफा गर्न, दूध बढाउन र आउँ परेकाहरूका लागि उपयोगी हुन्छ ।
१५.    हिङ : यसले खानाको स्वाद बढाउँछ । पेट दुखेमा औषधिका रूपमा पनि यसको प्रयोग गरिन्छ । दाँत दुखेको बेला गालामा लेप लगाएमा दुखेको कम गर्न सहयोग गर्छ ।  
१६.    मेथी : मेथीको साग तरकारी र बीउ मसलाका रूपमा प्रयोग गरिन्छ । यो मधुमेहलगायत रोगका लागि उपयोगी हुन्छ । ग्याष्ट्रिक भएकाहरूका लागि पनि मेथी प्रयोग गरिएको खाना उपयोगी हुन्छ ।
१७.    ज्वानो : ज्वानो एकप्रकारको गरम मसला हो । यसको प्रयोग अजीर्ण, पेट दुखेकोलगायत रोगका लागि गरिन्छ ।
१८.    टिमुर : टिमुर दाँतसम्बन्धी रोगका लागि उपयोगी मसला हो । यो मुखमा दुर्गन्ध आउने, ज्वरो, अजीर्ण, महामारी, हैजा, टाउको दुखेकोमा बढी उपयोगी छ । यसलाई रुघाखोकी र पेट दुखेको बेलामा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

सदावहार तरकारी प्याज

संसारमा प्रयोग हुने तरकारीहरूमध्ये सबैभन्दा बढी प्रयोग हुने तरकारी प्याज नै हो । विश्वमा हरेक वर्ष२० अर्ब पाउण्डभन्दा बढी प्याज उत्पादन हुने गरेको छ । यो तरकारी हरेक मौसममा सुलभ तरिकाले उपलब्ध हुन्छ । यो धेरै गुणले भरिएको खाद्यव?तु हो । अझ भनौँ भने सु?वा?थ्यको लागि औषधि नै मान्नसकिन्छ यसलाई । धनी होस् या गरिब - जसले पनि आफ्नो आफ्नो तरिकले बनाएर खाने गर्दछ प्याज । यसबाट विभिन्न महँगा खालको खाद्यव?तुबाट पाइने पौष्टिक तत्वहरू पाउन सकिन्छ । यो सेतो, रातो र पहेँलो गरी तीन रङमा पाइन्छ । सेतो प्याज सबैभन्दा उत्तम मानिन्छ भने रातो प्याज मध्यम र पहेँलो प्याजलाई साधारण मानिन्छ । प्याजबाट एक किसिमको गन्ध आउँछ र यसमा हुने गन्धक तत्वका कारण आउने यो गन्धले गर्दा यसलाई मन नपराउने मानिसहरू पनि छन् तर यो गन्ध मानिसका लागि अति उपयोगी छ भन्ने कुरा भने बिर्सनुहुन्न । प्याजको गन्धले दिमागलाई सन्तुलित पार्दछ । भर्खर उखेलेको हरियो प्याजमा 'एम' नामक एक किसिमको विद्युतीय किरण हुन्छ । त्यसलाई भर्खर नि?केको र्सर्ूयको किरणसँग दाँज्न सकिन्छ । भर्खर उखेलेको प्याजको गन्ध हि?तेरिया वा दिमागी असन्तुलन भएका व्यक्तिहरूलाई धेरै नै उपयोगी हुन्छ । 'एम' नामको यो विद्युतीय किरण प्याजमा उखेलेपछि तीन घण्टासम्म मात्र यसमा रहन्छ, त्यसपछि हराएर जान्छ । प्याजलाई काट्दा आँखा पिरो भई आँसु आउन थाल्छ । प्याजमा हुने अल्काइल र्डाई, टर््राई सल्फाइ र कार्बनिक कम्पाउण्डले गर्दा यसो हुने गरेको हो । यसका साथै यसमा थायो प्रोपेनल सल्फर अक्साइडका रूपमा एक किसिमको गन्ध आउने तेल पनि हुन्छ । यो तेलले आँखाको आँसु निकाल्ने ग्रन्थीलाई उत्तेजित पारिदिन्छ । प्याज काट्दा यो तेल बाफका रूपमा आँखाभित्र गई आँखालाई पिरो बनाउँछ र आँखाबाट आँसु आउँछ । प्याजलाई पानीमा डुबाएर काट्यो भने यसबाट बाफ नि?कन पाउँदैन र आँखा पनि पिरो हुँदैन । प्याजलाई खासगरी हरियो तरकारीका रूपमा खाइन्छ तर यसको जमिनमुनिको भाग नबिग्रिने हुनाले यो प्रायः हरेक महिना बजारमा उपलब्ध हुन्छ । अरू तरकारीको अभाव भएको बेला अथवा केही पनि तरकारी नपाइएको अव?थामा पनि बजारमा प्याज पाइने हुनाले प्रायः धेरैजसो घरमा 'प्याज आलु', 'आलु प्याज' भन्दै तरकारी बनाउने गरिन्छ । प्याजलाई विभिन्न तरिकाले बनाएर खाने चलन छ । तरकारी, अचार, सलाद आदिका साथै अरू तरकारी वा परिकारसँग मिसाएर काँचै वा पकाएर वा अन्य परिकारसँग मिसाएर पनि प्याज खाने गरिन्छ । प्याजमा प्रोटिन, चिल्लो पदार्थ, खनिज, रेशा, कार्बोहाइड्रेट, क्याल्सियम, फो?फोरस, फलाम, भिटामिन सी आदि विभिन्न पौष्टिक तत्वहरू पाइन्छन् । माछा, मासु ज?ता पौष्टिक तत्व प्रश?त भएको तर महँगो तरकारी किनेर खान नसक्ने व्यक्तिहरूले प्याजबाटै धेरै फाइदा प्राप्त गर्न सकिन्छ । धेरैजसो तरकारीहरूमा करिब ४७ प्रतिशतदेखि ६० प्रतिशतसम्म खेर जाने पदार्थ हुन्छन् । तरकारीको खेर जाने पदार्थमा अलिकति लिग्निन् र धेरै मात्रामा सेल्युलोज हुने भएकोले यिनीहरू ?वादहीन, खस्रा र पचाउन नसकने हुन्छन् । 

यसैले यिनीहरूलाई खान नहुने वा खेर जाने पदार्थ भनिन्छ । प्याजमा खेर जाने पदार्थ भनेको बोक्रा र जरा हो । यो जम्मा ३० प्रतिशत हुन्छ । प्याजको बोक्रालाई विभिन्न सजाउने व?तुमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ तर यो चलन नगण्य रूपमा मात्र छ । प्याज दिनदिनै सेवन गरेको खण्डमा शरीरमा फर्ूर्ति बढ्छ, पाचन शक्ति वृद्धि हुन्छ, हात खुट्टा कठ्याङग्रिने, न्रि्रा नलाग्ने ज?ता सम?याबाट राहत पाउन सकिन्छ । यसबाहेक पनि प्याजलाई अरू विभिन्न किसिमबाट उपयोग गर्न सकिन्छ । औषधिका रूपमा प्याज विशेष गरेर हैजा फैलिने मौसम वषर्ायाममा यसको प्राथमिक उपचारका रूपमा प्याज र बाबरी -पुदिना) पिसेर त्यसको रस दर्ुइ दर्ुइ घण्टाको फरक पारी खुवाएमा बान्ता रोकिन्छ र बिरामीलाई न्रि्रा पनि लाग्छ । साथै वि?तारै झाडा पनि टाढिएर जान्छ । कसैलाई फलामको कमी भएमा, शिशु हर्ुकनमा बाधा भएमा प्याज प्रश?त खुवाए यी सम?याबाट मुक्ति पाउन सकिन्छ । प्याजको रस र अदुवाको रस बराबर मिसाएर खाएमा बान्ता रोकिन्छ । प्याजको रस दर्ुइ तीन थोपा कानमा राखेमा कान दुखेको पनि निको हुन्छ । शरीरमा रगतको कमी भयो भने रक्तअल्पता हुन्छ । शरीरमा रगत बढाउनका लागि भिटामिन बी र फलाम बढी भएका खानाहरू खानमा बढी जोड दिनर्ुपर्दछ । फलाम पाइने तत्वमध्ये प्याज पनि एक हो । वायुविकार भएका व्यक्तिहरूले काँचो प्याज दिनहुँ केही मात्रामा खाने बानी बसालेमा फाइदा गर्छ । श्रृङ्गार प्रसाधनका रूपमा प्याज कर्ुर्कुच्चा फुटेको छ भने एउटा प्याजलाई पिसेर त्यसको रसबाट फुटेको ठाउँमा नियमित मालिस गरेमा फुटेको हराउँछ । प्याजको रस एक भाग, मह दर्ुइ भाग मिसाएर ठूलो चम्चाले एक चम्चा दिनहुँ सेवन गरेमा शरीरको छाला राम्रो हुन्छ । अन्त्यमा एउटा रमाइलो उपयोग - प्याजको रसबाट कागजमा अक्षर लेखेमा तत्कालै त्यो देखिँदैन तर त्यो कागजलाई पानीमा भिजाएमा अक्षर प्र?टसँग देखिन्छ । 

गुणको भण्डार गोलभेंडा


गोलभेंडा धनी–गरिब सबैको पहु“चमा रहेको तरकारी जगत्को अग्रपंक्तिको सर्वाधिक गुणकारी फल हो । प्रायः सबै मौसममा पाइने यो फल ‘लाइकोपरसिकम इसकुलेन्टम’ परिवारमा पर्छ ।
एउटा पाकेको स्वस्थ्य गोलभेंडामा कार्बाेहाइडे«ड ४.५ प्रतिशत, पानी ९२.८ प्रतिशत, प्रोटिन १.९ प्रतिशत, खनिज ०.७ प्रतिशत, चिल्लो ०.४५ प्रतिशत, क्यासियम ०.०२ प्रतिशत र फस्फोरस ०.०४ प्रतिशत पाइन्छ । प्रति सयग्राम गोलभेंडामा फलाम २.४ मिलिग्राम, भिटामिन ए, बी र सी क्रमशः २३०, ४० र ३३ मिलिग्राम हुन्छ । यसबाहेक पोटासियम, सोडियम, म्याग्नेसियम, गन्धक, तामा, क्लोरिनलगायत् साइट्रिक एसिड, भ्यालिक एसिड, आन्ज्यालिक एसिडजस्ता तत्वहरु गोलभेंडामा पाइन्छन् ।
गोलभेंडामा रहेको भिटामिनहरु अरु तरकारीहरुको भैंm छिटो नष्ट हुँदैनन् । पकाउँदा अरु तरकारीमा हुने भिटामिनहरु जलेर घट्दछ तर गोलभेंडामा रहेका भिटामिनहरुमा तापको कारणले ह्रास आउँदैन । यसको अँचार बनाएर धेरै कालसम्म भण्डार गरेर राख्दा पनि गोलभेंडाको पौष्टिकतामा ह्रास आउँदैन । बच्चादेखि बूढासम्म यो तरकारी वर्गको फल उत्तिकै उपयोगी छ र हानिरहित छ ।
गोलभेंडामा खनिज तत्व प्रशस्त पाइने हुनाले यसले रगतलाई क्षारयुक्त बनाउँछ र रोगका आक्रमणलाई निस्फल पार्छ । शरीरको प्रतिरक्षा शक्तिका लागि आवश्यक झण्डै सबै तत्वहरु गोलभेंडामा पाइन्छन् । गोलभेंडाभैंm प्रचुर मात्रामा भिटामिन ए, बी र सी एउटैमा पाइने फल अरु छैैनन् । प्रतिदिन सय ग्राम गोलभेंडा खानाले बल, बुद्धि र सौन्दर्यमा वृद्धि आउँछ भन्ने चिकित्सकहरुको भनाइ छ । हुर्किरहेको बालबालिकालाई दिनदिनै २–३ पटक २–२ चम्चा ताजा गोलभेंडाको रस ख्वाउने गरेमा यसमा भएको क्याल्सियमले शारीरिक वृद्धिको गति ढिलो छ भने त्यसलाई छिटो पार्छ । गोलभेंडाको रस सेवन गर्नाले खाना पच्छ, भोक जाग्छ र कब्जियत हट्छ । 
गोलभेंडामा कार्बाेहाइडे«डको मात्रा न्यून हुने भएकोले मधुमेहका रोगीहरुका लागि यो वरदान हो । यसको नित्य सेवनले पिसाबमा चिनीको मात्रा घट्न गई मधुमेहको नियन्त्रण हुन्छ । यसमा प्रचुर मात्रामा पाइने भिटामिन ‘ए’ ले आँखा स्वस्थ राख्छ । रतन्धो, अल्पदृष्टि आदि नेत्ररोगको उपचार गोलभेंडाको सेवनबाट हुन सक्छ । यसले दिमागी कमजोरी हटाउँछ र मानसिक थकान भगाएर मस्तिष्कलाई सन्तुलित राख्छ । दिनमा दुईपटक गोलभेंडाको रस पिउनाले स्मरण शक्ति कमजोर भएकोले फाइदा हुन्छ । साथै गोलभेंडा शारिरीक थकानबाट मुक्त गरी स्पूmर्ति प्रदान गर्छ । यसमा भएको भिटामिन ‘सी’ ले स्कर्बी रोग हुन दिँदैन र भएकालाई पनि लाभ पु¥याउँछ ।
उच्च रक्तचापका रोगीलाई नुन साह्रै हानिकारक हुन्छ । गोलभेंडाले नुनको दुस्प्रभाव कम गर्छ । मृगौलालाई उद्दीपन गर्ने गुण गोलभेंडामा भएकोले मृगौलाका रोगीले गोलभेंडाको सेवन गर्नेलाई आक्रमण गर्न सक्दैन ।

गर्मी मौसममा छाला सुन्दर राख्ने उपाय



गर्मी मौसममा जति कोशिश गरे पनि अनुहारमा घाम पर्ने हुन्छ । यस मौसममा वातावरण पनि सुक्खा तथा प्रदूषित हुने भएकाले अनुहारको छालालाई नराम्रो प्रभाव पर्छ । त्यसकारण यससम्बन्धमा सधैँ होस पुर्‍याउनुपर्ने हुन्छ । अनुहारको छाला नै राम्रो भएन भने मानिसको व्यक्तित्वमा धेरै नकारात्मक असर पर्छ । गर्मी मौसममा छालालाई र्सर्ूयको किरणबाट हुने कुप्रभावबाट बचाई स्वस्थ, जीवित तथा चम्किलो राख्नका लागि केही सरल उपायहरू अपनाउन सकिन्छ ।
छालामा हल्कासाथ क्रिम दल्ने गर्नुपर्छ । यसो गर्नाले मरेको छाला तथा कोषिकाहरू हट्छन् ।  छाला सफा र चम्किलो देखिनुका साथै कोषहरू जीवित भएको महसुस हुन्छ ।
 गर्मी समयमा शरीरबाट बढी मात्रामा पसिना आउने भएकोले शरीरमा भएको नुनिलोपना पसिनाको माध्यमबाट बाहिर निस्कन्छ । यसले गर्दा शरीरमा भएको चिसोपना अर्थात् आदर््रता बढी खर्च भई छाला सुक्खा हुन पुग्छ । छाला सुक्खा भएपछि छाला खस्रो, उडेको जस्तो तथा नराम्रो देखिने हुन्छ । त्यसकारण उचित श्रेणीको म्वाइस्चराइजर (Moisturiser) नियमित रूपमा लगाउने गरेमा छालामा भएका छ्रि्रहरू बन्द भई शरीरमा भएको चिसोपना बाहिर आउन पाउँदैन । यसबाट छाला नरम, स्वस्थ, ताजा तथा जीवयुक्त हुन्छ ।
  •   र्सूयको अल्ट्राभायलेट किरण (UV) ले छालाको Collegen लाई हानि पुर्‍याउने हुन्छ । र्सर्ूयबाट आउने किरणले प्रोटिन -छालालाई बलियो बनाइराख्ने तत्त्व) लाई हानि पुर्‍याउने हुन्छ । यसबाट छालामा मसिना धर्काहरू तथा रेखाहरू देखा पर्न थाल्छन् । यस्ता रेेखाहरू तथा धर्काहरू हुन नदिन र छालालाई पौष्टिक तत्त्व प्रदान गरी छालाको अयििभनभल तत्त्व नष्ट हुन नदिनका लागि  उचित किसिमको लोसन या क्रिमहरूको प्रयोग गर्नुपर्छ । यसो गर्नाले छाला ताजा हुनुको साथै नरम, कलिलो, चम्किलो, स्वस्थ तथा जीवयुक्त हुने हुन्छ ।
  •  घामले गर्दा छाला सुक्खा हुने, चिसोपना हराउने हुन्छ । छालामा ठाउँ-ठाउँमा दाग पनि देखा पर्न थाल्छ । यस्तो स्थिति आउन नदिनको लागि सन्तुलित खाना खानर्ुपर्छ । छालाको नियमित स्याहार गर्नु नितान्त आवश्यक छ ।
  • गर्मी मौसममा गर्मी हुने हुनाले धेरै मानिस पानीमा चलिरहन मन पराउँछन् । धेरै पानीमा चल्नाले या धेरै नुहाउने गर्नाले छालामा भएको चिसोपन हराउँदै जान्छ । यसले गर्दा छालामा विभिन्न समस्या देखा पर्न थाल्छ । त्यसकारण छालालाई कुनै पनि नकारात्मक असर नपर्ने किसिमका सामग्रीहरू प्रयोग गर्नर्ुपर्छ ।
  •  बातानुकुल (AC) कोठाको प्रयोग सकेसम्म कम गनर्ुपर्छ । एसीले कोठाको आदर््रतामा कमी गरी वातावरण सुक्खा पार्छ । फलस्वरूप छालाको चिसोपनामा कमी भई छाला सुक्खा र जीवरहित हुन्छ । त्यसकारण एसीको ज्यादा प्रयोग नगर्नु नै राम्रो हुन्छ ।
  •  नियमित रूपमा दैनिक ८/१० गिलास शुद्ध पानी पीउनु आवश्यक हुन्छ । यसो गर्नाले छाला सधैँ चिसोयुक्त भैरहन्छ । अनि छाला नरम, ताजा, सफा तथा कलकलाउँदो देखिने हुन्छ ।
  •  कम्तीमा हप्ताको तीन पटक व्यायाम गर्नर्ुपर्छ । व्यायामले शरीरको प्रत्येक अंगलाई दुरुस्त तथा स्फूर्त बनाउँछ । शरीरमा भएका विषालु तत्त्वहरू बाहिर फाल्न मद्दत गर्छ । साथै छाला स्वच्छ, ताजा, चम्किलो बनाउन मद्दत गर्छ ।
  •  क्रिमहरू सधैँ म्वइस्चराइजरयुक्त नै प्रयोग गर्नुपर्छ । अनुहारको छालाको लागि साबुन प्रयोग गर्नुहुँदैन । साबुनले छाला सुक्खा गर्छ । अनुहारको छालामा अन्य क्रिमहरू प्रयोग गर्नुपर्छ । छालाको मृतकोषिकाहरू हटाउन मद्दत गर्ने खालका क्रिमहरू प्रयोग गर्नर्ुपर्दछ । यदि साबुन नै प्रयोग गर्नुपर्दा साबुनको मिश्रणमा कम्तीमा २५ प्रतिशत म्वाइस्चराइजर हुनु आवश्यक छ ।
  •  छालाले गुमाएको चिसोपना पर्ूण्ारूपमा प्राप्त गर्न कम्तीमा २५ प्रतिशत दूधयुक्त पेयपदार्थ सेवन गर्न जरुरी हुन्छ । यसरी दूधयुक्त पेयपदार्थ सेवन गर्नाले अनुहारको छाला पुनः ताजा हुन्छ, स्वस्थ हन्छ र जीवयुक्त हुनुका साथै दिनभर ताजा, स्फर्ूर्ति हुन्छ ।
  •  हामीले जस्तोसुकै खाना खाए पनि शरीरको निमित्त आवश्यक पर्ने तत्त्वहरूमध्ये केही न केही कमी भएकै हुन्छ ।  शरीरलाई आवश्यक पर्ने तत्त्वहरू कमी हुनबाट बचाउन विभिन्न किसिमका  पौष्टिक तत्त्व भएका खाद्यवस्तुहरू खान आवश्यक छ । यसमा विशेष गरी गर्मी मौसममा वातावरणमा प्रतिकुल अवस्था हुने हुनाले पौष्टिक तत्त्व तथा सन्तुलित खानाको साथै दिनमा एक चम्चा कड लिभर आयल ९ऋयम ीभखभच इष्० िखाने गर्नु फाइदाजनक हुन्छ । यसो गर्दा शरीरका कोेषिकाहरूलाई पर्ूण्ाजीवन दिन सहयोग पुग्छ । साथै कड लिभर आयलमा छालालाई पर्याप्त मात्रामा चिस्यान दिई छाला नरम, स्वस्थ देखाउन मद्दत पुर्‍याउने आवश्यक तत्त्व ओमेगा ३ Çयाटी एसिड, भिटामिन ँडी’, भिटामिन ँए’ हुन्छन् ।  यी तत्त्वहरू  शरीरलाई धेरै नै आवश्यक हुन्छन् ।  
  • सधैँ अनुहारको छाला ताजा, स्फर्ूर्ति, चम्किलो, कलिलो तथा जीवयुक्त बनाइराख्नका लागि नियमित रूपमा छाला सफा गर्ने, सफा गर्दा विशेष गरी २५ प्रतिशतसम्म म्वाइस्चराइजर भएको क्रिम प्रयोग गर्ने गर्नर्ुपर्छ ।
  •  सधैँ अनुहारको छाला ताजा, स्फर्ूर्ति, चम्किलो, कलिलो तथा जीवयुक्त बनाइराख्नका लागि नियमित रूपमा छाला सफा गर्ने, सफा गर्दा विशेष गरी २५ प्रतिशतसम्म म्वाइस्चराइजर भएको क्रिम प्रयोग गर्ने गर्नर्ुपर्छ । छालामा हल्कासाथ क्रिम दल्ने ९क्अचगद० गर्नुपर्छ । यसो गर्नाले मरेको छाला तथा कोषिकाहरू हट्छन् ।  छाला सफा र चम्किलो देखिनुका साथै कोषहरू जीवित भएको महसुस हुन्छ । छाला कहिलेकाहीँ रातो-रातो हुने तथा चिलाउने पनि हराउँदै जान्छ । छाला स्वस्थ तथा उज्यालो हुन्छ ।
  •  एभोकाडो (Avocado) भन्ने फल नेपालको लागि नयाँ फलको रूपमा आएको छ । यसको नेपालमा व्यापारिक खेती गरेको पाइएको छैन । यो एक बहुउपयोगी फल हो ।  यस फलमा प्रचूर मात्रामा  भिटामिन ँबी’ कम्प्लेक्स  छ । यसमा आवश्यक तैलीय तत्त्व पनि छ । यो फलले ब्लतष्-क्ष्लाamिबतयचथ को पनि काम गर्छ । यो फलको सेवनले छाला नरम हुन्छ । साथै छाला चिलाउने, रातो-रातो हुने, अनुहारमा टाटेपाटे  हुने जस्ता सौर्न्दर्यसम्बधी समस्याहरूको समाधान गर्न मद्दत पुग्छ । यो फल आजकल सौर्न्दर्य निखार गर्नको निमित्त बढी प्रयोगमा ल्याएको पाइएको छ ।
  •  अनुहारमा गरम पानीको बाफ लिँदा पनि छालालाई धेरै फाइदा पुग्छ ।  सुक्खा छाला भएमा ५ मिनेट र तैलीय छाला भएमा १० मिनेट गरम पानीको नियमित बाफ लिने गरेमा छालामा भएका छ्रि्रहरू खुल्न गई फोहोरहरू बाहिर आउन मद्दत पुग्छ । साथै छालाभित्र हावा छिर्न मद्दत पुग्छ । बाफ लिइसकेपछि अनुहारमा नरम कपडाले हल्कासँग पुछ्ने र म्वाइस्चराइजर  लगाउँदा फाइदा हुन्छ । यसो गर्नाले अनुहारको छाला जीवयुक्त भै चम्किलो र ताजा हुन्छ ।
  •       सधँै बाहिर निस्कँदा घामको नकारात्मक किरणबाट अनुहारको छालालाई बचाउनको निमित्त छाता या टोपी प्रयोग गर्नर्ुपर्छ ।  सुती कपडाबाट बनेका लुगाहरू लगाउने तथा खुकुलो लुगा लगाउने गर्नर्ुपर्छ । यसबाट निश्चय नै गर्मी मौसममा छालालाई सुरक्षित र सौर्न्दर्ययुक्त बनाइराख्न मद्दत पुग्छ ।

डण्डिफोरको उपचार


 विशेष गरेर युवायुवतीलाई आÇनो अनुहार तथा छालामा आउने डण्डिफोरले चिन्तित तुल्याउँछ । यसबाट व्यक्तिको सौर्न्दर्यमा नै असर पुग्ने भएकाले पनि डण्डिफोर चिन्ताको कारण बन्छ ।
डण्डिफोर छालामा आउने एक प्रकारको रातो बिबिरा हो । यो युवावस्थामा प्रारम्भ हुने गर्छ । डण्डिफोर भर्खरका युवा र तन्नेरीहरूका अनुहार, छाती, ढाड र धेरै कम अवस्थामा घ्रि्रो तथा माथिल्लो पाखुराका छालामा देखा पर्दछ । डण्डिफोरको सम्बन्ध शारीरिक र मनोवैज्ञानिक परिवर्तनका साथै व्यक्तिको शारीरिक स्वरूपको विकाससँग हुन्छ । डण्डिफोरको विकास व्यक्तिको सामाजिक अवस्थाबाट हुने विरक्ती र नैराश्यतामा पनि भर पर्छ । डण्डिफोरको उपचार राम्रोसँग भएन भने नराम्ररी दाग बस्छ ।
डण्डिफोरलाई चलाउने, कोटयाउने, निर्चोने गर्दा दाग बस्नुका साथै लामो समयसम्म समस्या भइरहने भएकाले यसो गर्नुहुँदैन ।
तैलीय पदार्थहरूको सर्म्पर्क सकेसम्म गर्नुहुँदैन र विशेष गरी   रासायनिक पदार्थ पेट्रोलको सर्म्पर्कबाट टाढा रहनुपर्छ ।
केशको सानो थैली -हेयर फोलिकल) छालाको सबै भागमा भए तापनि हत्केला र पैतालामा हुँदैन । डण्डिफोर केशको सानो थैलीबाट छालाको तहहरूलाई छेडेर छालाको छ्रि्रबाट बाहिर निस्केको हुन्छ । छालाको सतहनजिक तेलग्रन्थि (सिविसियस ग्ल्यान्ड) हुन्छ । यसबाट तैलीय पदार्थ एकनासको दरमा खन्याउने कार्य भइरहन्छ । यो चिल्लो पदार्थ (सेवम) को काम छालालाई चिल्लो बनाएर सुक्खा हुनबाट बचाउनु हो । अनुहार, छाती, ढाडपछाडिका छालामा धेरै संख्यामा सिविसियस ग्रन्थि भएको कारणले यी भागहरूमा बढी डण्डिफोर आउने गर्छ ।
छालामा हुने यो समस्या तैलीय पदार्थ र छालाका कोषहरू छालाका छ्रि्रमा अल्भिmएर सुरु हुन्छ । कसै-कसैले डण्डिफोरलाई अंग्रेजीमा ब्ल्याक हेड, ब्लेमिसेस Þवाइट हेड, पिम्पल्स वा जिट्स भन्छन् । केही रातो दाग वा डण्डिफोर भएमा साधारण प्रकारको हो भने कडा रूपको डण्डिफोरचाहिँ मुखभरि छोपिने गरी, घ्रि्रो, छाती र ढाडमा -पछाडि भागमा) आउने गर्छ । अझ कहिलेकाहीँ ठूलो, कडा प्रकारको रातो दुख्ने गाँठाको रूपमा देखा पर्छ ।
धेरैजसो युवावस्थाका व्यक्तिहरूमा साधारण खालका डण्डिफोर हुन्छन्, जुन १९-२० वर्षउमेरबाट पार गरेपछि आफैं कम भएर जान्छ । तर धेरै युवतीहरूमा डण्डिफोर महिनावारी सुरु हुन लाग्दा हुने गर्छ ।
छालामा दर्ुइ प्रकारको डण्डिफोर देखा पर्ने गर्छ- एक ज्वलनरहित र अर्को ज्वलन सहित । ज्वलनसहितका डण्डिफोर ठूलो, गहिरिएर सुन्निने र छुँदा दुख्ने डल्लाजस्ता हुन्छन् ।
डण्डिफोर हुनमा धेरै तत्त्वहरूले भूमिका खेलेको हुन्छ । प्रारम्भिक रूपमा केशको सानो थैलीमा अस्वाभाविक रूपमा कोषहरूको विकास हुन्छ, जसले गर्दा त्यहाँ ठुटोे वा बुजो ९एगिन० जस्तो बन्छ । केशको सानो थैलीमा भएको यो बुजोले केश, छालाका कोषहरू र तैलीय पदार्थ -सेवम) को स्वाभाविक गतिमा अवरोध पुर्‍याउँछ । यसको कारण त्यो भाग बढेर जान्छ र केशको सानो थैली फुट्छ । फुटेको केशको सानो थैलीको तैलीय पदार्थ र छरिएका टुक्राटाक्री छालाभित्र पोखिन्छ र सुन्निई रातो भएर जान्छ । 
प्रोपिवनी ब्याक्टेरियम भन्ने ब्याक्टेरिया साधारणतया केशको सानो थैलीमा बस्छ र डण्डिफोर उत्पादन गर्न भूमिका खेल्छ । यो ब्याक्टेरियाले उत्पादन गर्ने पदार्थको कारणबाट छाला रातो र सुन्निने हुन्छ । यो ब्याक्टेरियाले एक प्रकारको इन्जाइम -तत्त्व) बनाउँछ । छालाको तेल ग्रन्थिको सेवम तत्त्व गालेर झिँझयाउने पदार्थ उत्पादन गरी छालामा सुन्निने -ज्वलन) अवस्था झन् खराब हुन्छ ।
केही हर्मोनले गर्दा पनि डण्डिफोर आउँछ । एड्रोजेन पुरुष हर्मोन हो, जुन पुरुष र स्त्री दुवैमा  हुन्छ तर पुरुषमा बढी हुन्छ । एड्रोजेनले छालाको सिविसियस ग्रन्थिलाई ठूलो बनाउँछ र ग्रन्थिबाट सेवम -तेल) को उत्पादन हुन्छ । यसरी बढेको सेवमले केशको सानो थैलीमा बुजो वा ठुटो बनाउँछ । यसरी बुजो बनेपछि ब्याक्टेरियाहरू आकषिर्त भएर संक्रमण हुन्छ र छालामा डण्डिफोरको समस्या भएर आउँछ । 
महिलाहरूमा हुने इस्ट्रोजेन हर्मोनले पनि उनीहरूमा डण्डिफोर हुन मद्दत गर्छ । प्रत्येक महिना हुने महिनावारीमा इस्ट्रोजेनको मात्रामा परिवर्तन हुन्छ । यसले गर्दा महिनावारी नहुँदा डण्डिफोर कम र हुँदा झन् बढ्ने गर्छ । आजकाल डण्डिफोर जीनको कारणबाट वंशमा चल्ने भनिए तापनि यसबारेमा यकिन पत्ता लागिसकेको छैन ।
डण्डिफोर भएका व्यक्तिहरूले यस्तो अवस्थामा विभिन्न कुरामा विचार पुर्‍याउने तथा सावधानी अपनाउनुपर्ने हुन्छ ।
  •       डण्डिफोर भएको अवस्थामा सफा पानीले मात्र धुनर्ुपर्छ । साबुन वा अरू कुनै पदार्थहरूको प्रयोग गर्दा घोटिने वा घस्रने  गरी गर्नुहुँदैन । यसो गर्दा झन् खराब हुन सक्छ ।
  •       गाईको दूधको प्रयोगबाट पनि डण्डिफोर बढ्ने गरेको पाइन्छ । त्यसकारण डण्डिफोरले सताएका बेला गाईको दूधको सेवन कम गर्नु वा नगर्नु उचित हुन्छ ।
  •       डण्डिफोरलाई चलाउने, कोटयाउने, निर्चोने गर्दा दाग बस्नुका साथै लामो समयसम्म समस्या भइरहने भएकाले यसो गर्नुहुँदैन ।
  •       कसै-कसैलाई पसिना बढी आउँछ । यसले पनि समस्या बढाउँछ । तर्सथ पसिना आएपछि राम्ररी पखाल्नर्ुपर्छ । तर याद गर्नुपर्ने कुरा के भने शरीर तातिएको अवस्थामा तुरुन्तै पसिना आयो भनेर नुहाउने वा पखाल्ने गर्दा चिसो लाग्ने वा रुघा लाग्ने समस्या बिस्तारै-बिस्तारै स्थापित हुन्छ ।
  •  यदि केश चिल्लो छ भने धुने गर्नुपर्छ र अनुहार छोपिने गरी लामो केश पाल्नुहुँदैन ।
  • चिल्लो पदार्थको बढी प्रयोग गर्नुहुँदैन
  •  खेलकुद वा व्यायाम गर्दा नरम सुती कपडाको प्रयोग गर्नुपर्छ ।
  •   तैलीय पदार्थहरूको सर्म्पर्क सकेसम्म गर्नुहुँदैन र विशेष गरी रासायनिक पदार्थ पेट्रोलको सर्म्पर्कबाट टाढा रहनर्ुपर्छ ।
  •  घामबाट टाढा रहनु वा बच्नर्ुपर्छ ।
  •   मुख्यतया छाला घस्रिने वा घोटिने कार्य जस्तै- फुटबल खेल्ने खेलाडीले प्रयोग गर्ने कुमको प्याड, भ्वाइलिन बजाउँदा कुम र चिउँडोमा हुन सक्ने घस्रण, केटीहरूले प्रयोग गर्ने ब्रा, हेयर ब्यान्ड, घाँटीमा कस्सिने स्वीटर आदि कस्सिएर रहने वस्तुहरूमा निकै विचार पुर्‍याउनर्ुपर्छ । यस्ता कस्सिएका वस्तुहरूको प्रयोगले डण्डिफोर झन् खराब भएर जान सक्छ ।
  •    बढी मानसिक तनावले पनि समस्या बढाउने हुँदा तनावबाट मुक्त हुने प्रयास गर्नुपर्छ ।   कुनै-कुनै औषधिको कारण
  • हरूबाट पनि समस्या बढाउने भएकाले चिकित्सकको सल्लाहविना औषधि जथाभावी प्रयोग गर्नुहुँदैन ।
  •    चिल्लोयुक्त वस्तुहरू जस्तै- लिपस्टिक, कोल्ड क्रिम वा अरू पदार्थहरू प्रयोग गर्नुहुँदैन ।

डण्डिफोरजस्ता समस्याको होमियोप्याथिक उपचारले पनि निकै राम्रो फाइदा हुन्छ । तर यो समस्या निको पार्ने भनेर धेरै औषधि मिसाएर बनाइएका होमियोप्याथिक क्रिम वा मलहमहरूको प्रयोग गर्नुहुँदैन । किनभने होमियोप्याथिक सिद्धान्तअनुसार शरीरको भित्री समस्याबाट उब्जेको घाउ वा खटिरा वा बिबिराको लागि क्रिम वा मलहमहरूको प्रयोग गरिंदैन ।
डण्डिफोरले विशेष गरी सौर्न्दर्यमा असर गर्ने भएको हुँदा होमियोप्याथिक उपचार गर्दा पनि सिद्धान्तअनुसार नै गर्नुपर्ने हुन्छ । उपचारको बेला केवल एक पटकमा एउटा पदार्थबाट बनाइएको औषधि निर्देश -प्रेसक्राइब) गर्ने होमियोप्याथिक चिकित्सकसँग सल्लाह लिनु नै उत्तम र बुद्धिमानी हुन्छ । तर धेरैजसो डण्डिफोर निको पार्ने भनेर गरिएका विज्ञापन वा ग्यारेन्टीका साथ निको पार्छर्ुुनी खोलिएका पसलका पसलेको बहकाइमा नभुलीकन सम्बन्धित चिकित्सकलाई देखाएर वा सल्लाह लिएर उपचार गर्नु राम्रो हुन्छ ।

केही घरेलु उपचार विधि


  •      घाँटी दुखेको बेलामा बेसारमा तातो दूध हालेर खाने चलन पहिलेदेखिको हो । बेसार र तातो दूधले घाँटीको दुखाइ कम गर्छ । मर्किएको बेलामा पनि बेसारको सेवनले फाइदा गर्छ ।
  •  अलि-अलि पोलेको ठाउँमा आलु काटेर दल्दा फाइदा हुन्छ । आलुलाई मसिनो टुक्रा पारेर त्यसलाई पोलेको ठाउँमा लगाउँदा फोका आउँदैन र पोलेको चाँडै निको हुन्छ ।  घामले पोलेको छालामा पनि ताछेको आलु लगाउँदा चाँडै निको हुन्छ ।
  •  चिसो लाग्दा अदुवा हालेको चिया, अदुवा उमालेको पानी आदिले धेरै फाइदा गर्छ । यसरी अदुवा हालेको पानीले घाँटी दुखेको कम गर्छ र खोकी कम गर्न पनि मद्दत गर्छ ।
  •   अदुवालाई मुखमा हालेर चुसिरहनाले पनि धेरै फाइदा गर्छ । त्यसै गरी चिसो लागेको बेलामा तातो सूप खाने चलन छ । लसुन र प्याज हालेर पकाएको, सूपमा मरिच हालेर तातो-तातो खाँदा धेरै नै आराम महसुस हुन्छ । यस्तो सूप बनाउँदा गोलभेंडा, लसुन, हरियो तरकारी जे हाले पनि हुन्छ ।
  •  घाँटी दुखेको बेलामा केही तुलसीको पातलाई पानीमा उमालेर पानीसहित तुलसीको पात चपाएर सेवन गर्दा धेरै फाइदा गर्छ ।
  •   घाँटी दुखेको बेलामा तुलसीको पातलाई उमाली त्यसमा मह र कागती हालेर खानाले पनि धेरै फाइदा गर्छ । कागतीको रस धेरै समस्याहरूको लागि उपयोगी छ ।
  •  कतिपयलाई दाँत र गिजाबाट रगत आउने समस्या हुन्छ । गर्भवती महिलाको पनि दाँत र गिँजाबाट रगत आउने समस्या हुन्छ । तोरीको तेल, बेसार र नुन मिलाएर गिजामा मालिस गरी कुल्ला गर्नाले बिस्तारै दाँत र गिजाबाट रगत आउने समस्या कम हुन्छ । यदि ३ हप्तासम्म पनि फाइदा भएन भने दाँतको डाक्टरकहाँ जानर्ुपर्छ ।
  •  अलि-अलि पोलेको बेलामा, घामले छाला डढेको बेलामा घिउकुमारीको लेदो लगाउनाले पोलेको ठाउँमा फोका उठ्दैन र घामले डढेपछि पोलेको दुखाइ पनि कम हुन्छ ।
  •  घिउकुमारीको गुदी सुक्खा छालामा दल्दा छाला नरम हुन्छ । यदि घिउकुमारीबाट एलर्जी हुँदैन भने यसको गुदी सजिलोसँग प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
  •  रुघाखोकी लागी नाक बन्द भएर सास फेर्न गाह्रो भएको बेलामा तातो पानीमा घिउकुमारीको गुदीलाई उमालेर बाफ लिँदा धेरै सजिलो महसुस हुन्छ । छालाका लागि बनाइएका सौर्न्दर्य क्रिमहरूमा पनि घिउकुमारीको प्रयोग गरिएको हुन्छ ।
  •  गर्भवती महिलालाई हुने वाकवाकी रोक्नका लागि सरल घरेलु उपायका रूपमा अदुवा प्रयोग गर्न सकिन्छ । अदुवालाई पानीमा उमालेर अलि-अलि गरेर पानी खान सकिन्छ । अदुवाको टुक्रा मुखमा राखेर चुसिरहे पनि फाइदा गर्छ ।
  •   लामो यात्रा गर्दा मोटर वा बसमा हिँड्ने व्यक्तिहरूलाई वाकवाक आउँदा पनि मुखमा अदुवा हालेर यात्रा गर्दा वाकवाक आउन धेरै कम हुन्छ ।
  •   लामो समय हिँडेर थाकेका बेला तातो पानीले नुहाउँदा थकाइ कम हुन्छ । लामो समय हिँडेपछि खुट्टाको मांसपेशी दुख्दा पनि तातो पानीमा डुबाउँदा फाइदा हुन्छ । मनतातो पानीमा नुन मिर्साई दुखेको ठाउँसम्म भिजाएर केही बेर राखेपछि दुखाइमा कमी हुन्छ ।
  •   खुट्टामा धेरै पसिना आएर गन्हाउने समस्या भएको व्यक्तिलाई पनि तातो पानी र नुनले फाइदा गर्छ । खुट्टा भिजाएर राख्नाले गन्हाउने कम हुन्छ । खुट्टा गन्हाउने व्यक्तिहरूले मोजाको सफाइमा त ध्यान दिनै पर्छ, साथै दिनदिनै मोजा फर्ेर्नुपर्छ ।
  •   खुट्टा गन्हाउने कम गर्न कागतीको रस खुट्टामा र काप-कापमा दल्नु पनि अर्को राम्रो उपाय हो । साथै पसिना गन्हाउने र काखी गन्हाउने व्यक्तिहरूका लागि नुहाएपछि अन्त्यमा अलिकति पानीमा कागतीको रस हालेर पखाल्ने र कागतीको रस काखी र अन्य पसिना आउने ठाउँमा दल्नाले गन्हाउने कम हुन्छ । यस्ता व्यक्तिहरूले सुतीको लुगाको प्रयोग बढी गर्नर्ुपर्छ ।
  •  गर्भावस्थाको अन्त्यतिर केही माहिलालाई खुट्टा वा हात चिलाउने हुन्छ । बच्चा पाएपछि यो आपै+m निको हुन्छ । यो चिलाउने कम होस् भन्नको लागि कपुरलाई नरिवलको तेल र तोरीको तेल तताएर छालामा मालिस गर्दा चिलाउने धेरै कम भएर जान्छ ।
  •  कपुरलाई लामखुट्टे भगाउने साधनको रूपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । २ वटा कपुरलाई कुनै तातो भएको ठाउँमा राखिदिए -जस्तो बत्तीको मुनितिर) पछि यसले लामखुट्टे भगाउने धूपको काम गर्छ ।
  •  त्यस्तै प्रकारले लामखुट्टे भएको कुनाकाप्चा, खाटमुन्तिर पनि कपुर राखिदिएपछि त्यहाँबाट लामखुट्टे भाग्छन् । कपुरलाई अलिकति पानी भएको प्लेटमा राखेपछि बिस्तारै कपुर उड्छ र कोठामा लामखुट्टे कम हुन्छन् ।
  • प्रस्तुतिः डा. अरुणा उप्रेती

जडीबुटीबाट घरेलु उपचार

हाम्रो गाउँठाउँमा पाइने विभिन्न जडीबुटीको प्रयोगबाट पनि धेरै रोगको घरेलु उपचार गर्न सकिन्छ । त्यस्ता केही जडीबुटी र तिनको प्रयोगले हुनसक्ने उपचारसम्बन्धी छोटो जानकारी यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ ।
कुरिलो
यसको सुकेको वा ताजै जरालाई पिधेर चुर्ण भए ४–८ ग्राम र रस भए दुई–चार चम्चामा मेथी झानेर पानीमा पकाई खानाले सुत्केरीको दूध बढ्छ । यसको जरालाई पानीमा पकाएर खानाले वा यसको जराको १०–२० मि.लि. रसलाई दिनको दुई पटक दुधसँग सेवन गर्नाले नाक मुखबाट रगत बग्ने, गर्भ तुहिने, वाथरोग आदिलाई निर्मुल पार्छ । मस्तिष्कको दुर्वलतालाई हटाउँछ । पुरुषहरुमा वीर्यको मात्रा बढाउँछ । पिसाबलाई राम्रोसँग खुलाउँछ । आउँ, झाडापखाला, पेटको दुखाई, मधुमेह जस्ता रोगहरुको लागि अत्यन्त लाभप्रद छ ।
चन्दन
यसको स–साना टुक्रालाई भिजाएर घोट्ने र मुखलगायत शरीरका सम्पुर्ण भागहरुमा लगाउने अनुहारको चाँया पोतो हट्छ । यसले मुहारलाई गोरो बनाउँछ । छालासम्बन्धि सम्पुर्ण रोगहरुलाई नष्ट गरिदिन्छ । दिनको दुई तीन पटक दुइ चम्चा खानाले ज्वरो निको हुन्छ । चन्दनको केहि टुक्राहरुलाई पानीमा पकाई वा चन्दनको वासनादार तेलले नियमित मालिस गर्नाले यौन रोगबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ ।
सिमल
यसको २–३ ग्राम खोटोलाई पानीसँग खानाले वा यसको मूल जरा र फुललाई गाईको घिउमा भुटेर यसमा थोरै सिधेनुन मिलाई खानाले अतिसार, रक्तपित्त, रक्तप्रदर, श्वेतप्रदर, वाथरोग आदिमा टोनिकको रुपमा काम गर्छ । आउँ र झाडापखला रोक्छ ।
खयर
२०–३० बर्ष पुरानो रुखको भित्री भागलाई
स–साना टुक्राहरु बनाई काटेर माटोको भाँडोमा हाल्ने र एक पाथी पानीमा घण्टौ पकाई आधा माना पानी बाँकी रहेपछि झिक्ने र त्यसपछि उक्त झोललाई छानेर काठको बाकसमा खन्याई चिसो पार्ने । अब राम्रोसँग जमेको क्वाथलाई बाकसबाट निकालेर स–साना टुक्रा पारेर घाममा सुकाई ओभानो भाँडोमा भरेर राख्ने । त्यसपछि १५–२० मिलीग्राम बोक्राको क्वाथलाई महसँग मिलाएर खानाले वा स–साना टुक्रालाई मुखमा राखी चुसिरहनाले मुख तथा पेटको घाउ, खटिरा, रक्तविकार, अतिसार, श्वाससम्बन्धि रोग, दाँतसम्वन्धि सम्पुर्ण रोगहरु नाश हुनुको साथै उक्त झोललाई छालामा लगाउनाले छालासम्वन्धि सम्पुर्ण रोगहरु निको हुन्छन् । कुष्ठरोगमा यसको प्रयोगबाट राम्रो फाइदा गर्दछ ।
लालीगुराँस
यसको फुललाई टिपेर छायामा सुकाई धुलो पारेर बन्द भाँडोमा राख्ने र उक्त फुलको १–१ चम्चा धुलोलाई मिस्रीपानी वा दुधसँग खानाले स्वर बसेको ठिक हुन्छ, आमाशयमा लाभ पु¥याउँछ । रगत सफा राख्छ, जण्डिस रोग ठिक गर्छ । गुराँसको बोक्राको २–३ चम्चा धुलोलाई नियमित ५–६ पटक सेवन गर्नाले पेटका सम्पुर्ण रोगहरु निर्मूल हुन्छन् । यसको फुलको रस वा चुर्णलाई मिस्री पानीमा मिलाएर सेवन गर्नाले प्रमेह, प्रदर रक्तअल्पता, रक्तचाप, आमवात, चिनीरोग जस्ता अनेकौं रोगबाट चाँडै मुक्ति मिल्छ । तर चिनीरोग लागेका बिरामीले भने शुद्ध पानीसँग मात्र सेवन गर्नुपर्छ ।
रातीगेडी
चार–पाँच दाना राती गेडीलाई खाएमा पिसाब खुल्छ । त्यस्तै केहि राती गेडीका दानाहरुको नियमित सेवन गर्नाले वा यसको जरा र पातलाई थिचेर मिस्री पानीमा पकाएर खाएमा धातुरोग, आँखा एवं छालाका सम्पुर्ण रोगहरु निको हुन्छन् ।
कपाल–टाउको दुखेमा  ज्भबमबअजभ
र ःष्नचबलभ उबष्ल
–गुलाव जल र कपुरसित चन्दनको तेलको लेप गर्नाले टाउको दुख्ने र कपाल रोगहरु निको हुन्छ ।
–अपराजिताको जरोको रस दिए आधा कपाल दुख्ने निको हुन्छ ।
–प्रातः सुर्योदय भन्दा पहिले एक सातासम्म गाईको दहि र भात खाने गरे आधा कपाल दुख्ने निको हुन्छ ।
–गाईको दुधमा सुटो घोलेर दुखेको स्थानमा लेप भैm लगाई दिए एक छिन मै आराम हुन्छ ।
–२५ ग्राम जति नासपातीको रसमा मह वा मिश्री मिलाएर खानाले कपाल दुखेको आराम हुन्छ ।
–एक ग्राम सिंधेनुनको धुलो जिभ्रोमा राखेर पानीले निल्नु र नुनको मसिनो धुलो नस लिए पनि आराम हुन्छ ।
–चारवटा ल्वाङ पानीमा पकाएर त्यो पानी पिए कपाल दुखेको निको हुन्छ ।
–छायामा सुकाएको तुलसीको फुलको धुलो पारेर ५ ग्रामको मात्रा गरी महसित खाएमा आधा कपाल दुखेको निको हुन्छ ।
–वाथजन्य कपाल दुखाईमा बकाइनोको पात र फुलको तातो लेप गरेमा फाइदा हुन्छ ।
–तालुमा घिउकुमारीको गुदी राखेमा कपाल दुखेकोमा आराम हुन्छ । गर्मी प्रकृतिको व्यक्तीले सेवन गर्नु हुदैन ।
–मस्तकमा केसरको लेप गरे शिरः शुल हराउछ ।
–मरिचको नस लिए छिक आउँछ, अनि शिरशुल निको हुन्छ ।
–अमलाको चूर्ण गुलाव जलमा मिसाएर लेप गरे कपाल दुखेकोमा आराम हुन्छ ।
–कपाल दुखेमा अगस्तिको पात र फुलको रस सुग्नाले रुधा लागेको र कपाल दुखेको आराम हुन्छ ।
–रुधा लागेर कपाल दुखेको भए अकरकरालाई पिसेर राखेमा शीघ्र आराम हुन्छ ।
–पिपला मुलको चर्ण २ ग्राम जति आधा आधा धण्टामा ३ पल्ट चिसो पानी सित खान दिएमा आधा कपाल दुखेको वा शिरः शुल स्वतः हराएर जान्छ ।
–अपामार्गको वीज (विऊ) धुलो पारेर नाकमा नस लिनाले कपाल दुख्ने पुरानो रोग, आधा कपाल दुख्ने, मस्तिष्कमा जडता आएको र मस्तिष्कमा कफ अडिएर हुने पिडा शान्त हुन्छ ।

अब भुकम्प प्रतिरोधात्मक घर यसरी बनाउ र ढुक्कसँग बसौ

अब भुकम्प प्रतिरोधात्मक घर यसरी बनाउ र ढुक्कसँग बसौ लम्बाइ, चौडाइ, उचाइको अनुपात घरको नक्सा बनाउँदा लम्बाइ, चौडाइ र उचाइको अनुपात मिलाउ...